مسجد در شهرسازی سنتی، همواره در نقطه عطف محیط قرار می گرفت و در منظومه ای از عملکرد های متنوع و آشنا، بخشی از ملزومات حیات جاری شهر قلمداد می شد. همجواری زندگی مادی و معنوی، موجبات پیوند و دلبستگی اجتماع با فضای مکانی مسجد را فراهم می کرد. در واقع کیفیت مساجد تنها توسط عوامل فیزیکی تعیین نمی شد، بلکه محصول ارتباط و برهم کنش متقابل بین فضای مسجد و استفاده کنندگان از آن بود. متاسفانه امروزه شاهد تقلیل جایگاه مسجد به یک عرصه عبادتگاهی صرف هستیم که برداشت بسیار ناقص و محدودی از مفهوم و واقعیت مسجد به عنوان یک فضای اجتماعی است. پیوند مسجد با لایه های زندگی اجتماعی مردم سبب افزایش کیفیت فضای مسجد می شود. با توجه به این که اساس و شالوه اسلام بر پایه اجتماع است لذا هدف از ارائه این مقاله بیان اهمیت و ضرورت اجتماع پذیری مساجد امروز و بررسی مولفه های اجتماع پذیری مساجد محلی ایران می باشد. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی تحلیلی و مطالعات میدانی)پرسشنامه( و کتابخانه ای می باشد. در این پژوهش از طریق پرسشنامه سه نمونه از مساجد محل های شهر همدان )مسجد چمن چوپانان، مسجد کولانج، مسجد شالبافان( به عنوان مساجد موفق شهر، مورد مطالعه قرار گرفت. با توجه به اینکه اجتماع پذیری مساجد در ارتباط مستقیم با مردم می باشد، لذا جامعه آماری مورد مطالعه در این پژوهش، ساکنین محله اطراف هر مسجد و نمازگزاران آن در نظر گرفته شده و سن و جنسیت شخص پاس خدهنده نیز قید گردیده است. سوال تحقیق این است که چه مولفه هایی از اجتماع پذیری مساجد سبب ارتقاء کیفیت مساجد می شود؟ سه فرضیه در این تحقیق مطرح شده است که با توجه به نتایج تحقیق، دو فرضیه اول مورد تایید قرار گرفت و فرضیه سوم رد شد. فرضیه 1: به نظر می رسد میان مکانیابی سه مسجد چمن چوپانان، کولانج و شالبافان اختلاف معنا داری وجود دارد. فرضیه 2: به نظر می رسد میان تنوع کارکردی سه مسجد چمن چوپانان، کولانج و شالبافان اختلاف معنا داری وجود دارد. فرضیه 3:به نظر می رسد میان تداوم زمانی استفاده از سه مسجد چمن چوپانان، کولانج و شالبافان اختلاف معنا داری وجود دارد. برای تجزیه و تحلیل آماری از نرم افزار آماری SPSS16 استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که سه عامل مکانیابی، تلفیق کاربری مسجد با سایر کاربری های عمومی، تداوم زمانی استفاده از مسجد به عنوان مولفه های موثر
