چکیده شهر اسلامی، از نظر ماهیت و ساختار فضایی خاصی که دارد، از اوایل قرن بیستم، مورد توجّه محققان قرار گرفت و در بین شهرسازان و شهرشناسان مقوله ای جدا را به خود اختصاص داد. تاکنون تحقیقات گسترده ای از طرف اندیشمندان مسلمان و غیر مسلمان، درباره شهر اسلامی انجام شده و برای آن، ضوابط و معیارهایی بر طبق اصول و ارزش های اسامی، متفاوت از دیگر شهرها قائل شده اند. از آیات قرآن کریم و روایات اسلامی متعدّدی می توان، به معانی و مفاهیم عمیقی در مورد هستی و ماهیت شهر اسامی پی برد. بنابراین، هدف این مقاله، تبیین «چیستی » و «هستی » شهر اسامی با طرح این پرسشش است که، ابعاد چیستی شناسی )شناخت ابعاد ماهوی( وهستی شناسی )شناخت ابعاد وجودی( شهر اسلامی از منظر متون اسلامی )آیات و روایات( کدام است؟ این مقاله،که به روش ارائه مروری- تحلیلی و با ابزار میدانی و کتابخانه ای و بهره گرفتن از متون اسامی، نگاشته شده، این نتیجه را به همراه دارد که، با توجّه به، مفاهیم اساسی اسام از قبیل وحدت، عدالت، امنیت، محرمیت، تواضع، طبیعت گرایی و عدم تبعیت از الگوهای بیگانگان، شهر اسامی را از نظر تأثیرپذیری این مفاهیم، می توان، به دو بعد ماهیتی)چیستی( و وجودی)هستی( تقسیم کرد. بعد ماهیتی، به بررسی ابعاد و صفات هویّتی و کالبدی شهر اسلامی و بعد وجودی، به بررسی ابعاد تجلّی حضور عناصر وجودی و کنش های فردی و جمعی مسلمانان، منطبق با اصول نام برده شده، در شهر اسلامی می پردازد.
