حقوق جزا، به عنوان یکی از شاخه های بسیار مهم علوم جنایی، در یک تقسیم کلی به حقوق جزای ماهوی و حقوق جزای شکلی تقسیم می شود. مقرّرات ناظر به جرایم، مجازات ها و مسؤولیّت کیفری مربوط به حقوق جزای ماهوی هستند که در منابع و متون درسی در دو بخش حقوق جزای عمومی و حقوق جزای اختصاصی ارائه شده اند. مباحث مرتبط با تعقیب، تحقیق، صلاحیّت مراجع کیفری، محاکمۀ متهم، اجرای احکام و وظایف و اختیارات مقامات قضایی و ضابطان دادگستری نیز مربوط به حقوق جزای شکلی می باشند که در آیین دادرسی کیفری مطرح می شوند. این مقرّرات (آیین دادرسی کیفری) آن چنان واجد اهمیّت هستند که به تعبیر برخی نویسندگان، معیار سنجش و ارزیابی یک حکومت برای میزان دموکراتیک بودن آن و نوع نگرشی که به شهروندان و حقوق و آزادی های فردی آن ها دارد، می باشد. آیین دادرسی کیفری گذرگاهی است که از رهگذر آن، ایدئولوژی حکومت، دغدغه ها و نگرانی های آن در ارتباط با جرایم و مجرمان و امنیّت و آرامش خاطر مردم و بیش از همه حفظ نظام و قدرت سیاسی بیان می شود و از این جهت حساسیّت بالایی دارد.
