هادی رستمی

مجازات جنایات ناشی از قصور و تقصیر دیه و در برخی موارد تعزیر است. دیه اعم از مقدر و غیرمقدر، مالی است که در شرع مقدس برای ایراد جنایت غیرعمدی بر نفس، اعضاء و منافع و یا جنایت عمدی در مواردی که به هر جهتی قصاص ندارد به موجب قانون مقرر می شود (مواد 17 و 448 و 449 ق.م.ا). ورثه مقتول به جز بستگان مادری به نسبت سهم الارث از دیه مقتول نیز ارث می برند (تبصره ماده 452 ق.م.ا). دیه قتل در ماههای حرام تغلیظ می شود. (ماده 555ق.م.ا) تعزیر نیز مجازاتی است که مشمول عنوان حد، قصاص یا دیه نیست و به موجب قانون در موارد ارتکاب محرمات شرعـی یا نقض مقررات حکومتی تعیین و اعمال می گردد. با توجه به ماده 616 قانون تغزیرات، تقصیر فقط در حالت قتل، تعزیر (حبس یک تا سه سال) دارد و در جنایات مادون قتل فقط دیه پرداخت می شود. لازم به ذکر است که با گذشت مجنی علیه یا ولی دم او، دیه ساقط می گردد، اما تعزیر به قوت خود باقی است. در ماده 104 ق.م.ا، مواد مربوط به جرایم قابل گذشت احصاء شده اند که ماده 616 در زمره آنها قرار نمی-گیرد؛ بنابراین گذشت شاکی تأثیری در تعقیب و مجازات مرتکب جرم موضوع مادۀ مذکور ندارد، هرچند که در برخی شرایط می تواند در تخفیف یا تبدیل مجازات تأثیرگذار باشد. تعزیر مقرر در ماده مزبور مجازات اصلی است و دادگاه می تواند با لحاظ شرایط ماده 23 ق.م.ا افزون بر مجازات اسلامی، مجازات تکمیلی مانند ممنوعیت از اشتغال یا انتشار حکم محومیت قطعی و ... را تعیین کند