حسن رهبان فرد

در پژوهش های اخیر، یادگیری مشاهده ای به عنوان یکی از روش های آموزش شناختی که موجب تسهیل یادگیری مهارت های حرکتی می شوند مورد توجه خاص قرار گرفته است. در همین راستا نشان داده شده است که تغییرپذیری تمرین یکی از عوامل مؤثر در یادگیری مشاهده ای یک مهارت حرکتی می باشد. با این وجود، هدف تحقیق حاضر بررسی این مسئله بود که چه میزان تغییرپذیری منجر به یادگیری مطلوب تر یک تکلیف زمان بندی متوالی چهار قسمتی از طریق مشاهده خواهد شد؟ بدین منظور 60 نفر از دانشجویان پسر راست دست دانشگاه بوعلی سینا همدان در سال تحصیلی 93-94 که داوطلبانه مایل به همکاری شدند، به طور تصادفی در چهار گروه شامل: مشاهده - تمرین ثابت، مشاهده - تمرین کمتر متغیر، مشاهده - تمرین بیشتر متغیر و کنترل تقسیم بندی شدند. فرایند تحقیق چهار مرحله داشت. در مرحله پیش آزمون همه گروه ها تکلیف را بدون دریافت بازخورد برای 10 بار اجرا کردند. در مرحله اکتساب، از آزمودنی های گروه "مشاهده – تمرین ثابت" خواسته شد تا اجرای فردی که مهارت را برای 60 بار بازمان کل 1200 میلی ثانیه انجام می داد، تماشا کنند. آزمودنی های گروه "مشاهده- تمرین کمتر متغیر" اجرای فردی که همان تکلیف را با زمان های 1100، 1200 و 1300 میلی ثانیه با توالی تصادفی برای 60 بار انجام می داد، تماشا کردند. گروه "مشاهده- تمرین بیشتر متغیر" هم مثل گروه قبل عمل کردند با این تفاوت که در اینجا مهارت توسط مدل با زمان های 900، 1200 و 1500 میلی ثانیه تمرین می شد. در این مرحله، بازخورد در مورد زمان کل در دسترس همه گروه های مشاهده ای قرار داشت. آزمودنی های گروه کنترل در مرحله اکتساب هیچ تمرین بخصوصی انجام ندادند. سپس، تمامی آزمودنی ها در دو آزمون یادداری/ انتقال 10 دقیقه ای و 24 ساعته شرکت کردند. داده ها با استفاده از آزمون تحلیل واریانس با اندازه های تکراری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که در پیش آزمون تفاوت معنی داری بین گروه ها وجود ندارد، در حالی که در آزمون های یادداری و انتقال همه ی گروه های مشاهده ای عملکرد بهتری نسبت به گروه کنترل داشتند. این بدان معناست که مشاهده، صرف نظر از نوع سازماندهی تمرینات مدل، منجر به یادگیری مهارت شده است. مهم تر این که، نتایج تحقیق حاضر نشان داد گروه مشاهده ای که در تمرین بیشتر متغیر درگیر شده بود، به طور معنی داری در هر دو آزمون