اهتمام فارابی در نظام معرفتی خویش، انسجامی یکپارچه، بین مسائل بوده است. در این نظام، موجودات در سیر نزولی شان دارای تسلسل هرمی استوار و رابطه علی قاطعی هستند. بر این اساس،ویژگی های اصلی نظام معرفتی وی، قانون مندی، غایت گرایی،کل گرایی، سلسله مراتبی و کثرت گرایی می باشد. در این نظام، زبان عنصری برجسته، که زمینه ساز تحول و رشد جوامع و عاملی مهم در تبادل فرهنگی است، مطرح می شود. به واقع، توجه وی به عنصر تبادل فرهنگی، نتیجه یک سری مشکلات فکری و زبانی آن دوران بوده است. لازم به ذکر است وی از دو واژه «فرهنگ و جامعه » استفاده نکرده و معادل این کلمات بر اساس شواهد قرآنی و زبان عربی و آثار فلسفی بر جا مانده از وی، « ملت و امت » می باشد. از نظر وی، امت یا جامعه عبارت است از هر جامعه بشری که بر طبق فطرت و قرایح ذاتی خویش برای نظام زندگی و همزیستی خود، رسوم و آداب و قوانین و آیین های ویژه، متناسب خلقت و سرشت و رشد اندیشه خویش ساخته و پرداخته باشد. در نگاه معلم ثانی، ملت یا فرهنگ نیز عبارت است از مجموعه قوانین و قواعد نظری و عملی با زیربناهای فلسفی برای تعلیم و تادیب عمومی و سوق دادن آنان به سوییک زندگی سعادت بخش در پرتو تعلیم آنها به عموم افراد یک ملت(فارابی،87:2006). با توجه به مطالب مطرح شده، سوال اصلی این پژوهش آن است که، چه نسبتی میان تبادل فرهنگی با معرفت شناسی فارابی وجود دارد؟ دیدگاه وی، نخست به مقوله تبادل فرهنگی به صورت سلسله مراتبی است یعنی ابتدا وی درباره شکل گیری جوامع و سپس به مقوله زبان ( فکر و الفاظ ) به عنوان علل رشد و تحول آنها، سپس به شکل گیری فرهنگ و در نهایت به تبادلات فرهنگی میان آنها پرداخته است. دوم وی ( معلم ثانی ) برای این امر فقط از یک روش شناختی استفاده نکرده است. سوم اینکه، دیدگاه معرفتی فارابی غایت گراست و هدف و غایت تبادلات فرهنگی، در شکل درست آن رسیدن به سعادت است. چهارم در باب مقوله تبادل فرهنگی، دیدگاه معلم ثانی کل گرا بوده و کمتر وارد جزئیات و تفاوت فرهنگیشده است و در این زمینه وی بیشتر به دنبال اشتراکات و نقاط مثبت فرهنگ ها در تبادلات میان آنها بوده است. پنجم در نظام معرفتی فارابی، حقیقت را واحد می داند در نتیجه، جوامع با هر زبان و گونه ای که باشند و راه های شناخت آنها هر چقدر هم متفاوت باشد ولی از آنجایی که حقیقت یکی است در نتیجه امکان تبادل ف
