مقدمه و هدف:مطالعات زیادی در مورد تاثیر اجرای فعالیت ورزشی و نیز مصرف گیاهان مختلف، برحافظه و یادگیری بیماران دیابتی نوع 2، بررسی گردیده است. اما تاکنون تحقیقی در مورد مصرف همزمان دوگیاه خرفه و اسفرزه، همراه با اجرای ورزش شنا صورت نگرفته است. از این رو؛ این مطالعه با هدف تعیین اثر ترکیب دو گیاه سنتی خرفه- اسفرزه و ورزش استقامتی قدرتی بر حافظه و یادگیری موش های نردیابتی (STZ/NA) اجرا گردید. مواد و روش: تعداد 50 سر موش نر صحرایی نژاد ویستار در محدوده وزنی(275±25) انتخاب شدند. جهت القای دیابت، نیکوتین آمید(NA)( Mg/kg120) و استرپتوزوتوسین (STZ)( Mg/kg65) ، به روش داخل صفاقی به موش ها تزریق شد. سپس به طور تصادفی، آزمودنی هابه پنج گروه: 1. کنترل-سالم(Con: n=10 ) 2. گروه کنترل-دیابتی(D : n=7 )، 3.گروه دیابتی-تمرین( D Tr: n=8)،4.گروه دیابتی رژیم غذایی (D P Ps: n=8)، 5.گروه دیابتی- رژیم غذایی- تمرین (D P PS Tr : n=6) تقسیم شدند. موش ها به مدت 12 هفته و پنج جلسه در هفته، همراه با وزنه (2درصد وزن بدن)(33/5±2/5درجه سانتی گراد) اجرای تمرین شنا پرداختند. حافظه احترازی غیرفعال آنها به وسیله شاتل باکس، عملکرد شناختی به وسیله تست جعبه باز، حافظه شناختی به وسیله تست تشخیص شی و اضطراب آن ها به وسیله تست پلاس میز بررسی شد. یافته ها: میزان STLa که معیارتاخیر ورود به باکس مشکی در روز اول است، در گروه های دیابتی، دیابتی همراه با مصرف خرفه- اسفرزه و دیابتی که ورزش شنا انجام میدادند نسبت به گروه کنترل کاهش یافت که این کاهش از نظر آماری معنادار بود(P<0.05)، همچنین تاخیر ورود به باکس مشکی در گروه دیابتی که خرفه- اسفرزه مصرف می کردند و ورزش شنا انجام می دادند نسبت به گروه دیابتی افزایش یافت که این افزایش از نظر آماری معنی داری بود(P<0.05). مقایسه فعالیت حرکتی بین گروه های مختلف، نشان داد که که سرعت حرکت و مسافت جابه جا شده در بین گروه دیابتی،گروه دیابتی همراه با دریافت خرفه- اسفرزه و گروه دیابتی و ورزش نسبت به گروه کنترل کاهش یافته است که این کاهش از نظر آماری معنی دار است (P<0.05). نتیجه گیری: بنظر می رسد مصرف همزمان دوگیاه خرفه –اسفرزه با اجرای تمرین شنای استقامتی باعث افزایش حافظه و یادگیری در موش های نر دیابتی شده می شود .