حامد نوذری

گسترش بی رویه جمعیت، توسعه کشاورزی و رشد سریع صنایع، هر روز تقاضای آب را افزایش می دهد. یکی از روش های تأمین این نیازها مهار آب های سطحی به کمک ایجاد مخازن سطحی می باشد. اما محدود بودن آب های قابل کنترل و افزایش مداوم نیازها لزوم برنامه ریزی صحیح به منظور مدیریت آب و بهره برداری بهتر این منابع محدود را طلب می کند. در این راستا با توجه به اهمیت سد مخزنی دز و سازه های پایین دست آن در تأمین نیازهای کشاورزی شبکه آبیاری و زهکشی دز و کنترل سیلاب منطقه، در تحقیق حاضر با استفاده از روش پویایی سیستم به شبیه سازی عملکرد سد مذکور و سد تنظیمی و بند انحرافی پایین دست آن پرداخته شد. بر همین اساس ابتدا کلیه پارامترهای مؤثر در سیستم، شناسایی و ارتباط بین آن ها نیز بررسی گردید. سپس با توجه به میزان حداقل و حداکثر حجم مخزن و همچنین قرار دادن مقادیر رهاسازی شده واقعی به عنوان نیاز پایین دست در بازه ی زمانی 8 ساله برای دوره آماری (1392-1385) ، شبیه سازی انجام شد. پس از اعتبار سنجی مدل، شاخص های آماری R2، RMSE و SE برای حجم سد مخزنی دز به ترتیب برابر با 992/0، 332/1690 و 181/0 و برای حجم رهاسازی کل از سد دز به ترتیب برابر با 984/0، 569/34 و 080/0 محاسبه شد. هم چنین شاخص های آماری مذکور برای سد تنظیمی به ترتیب برابر 976/0، 679/51 و 134/0، و برای بند انحرافی دز 921/0، 384/71 و 372/0 محاسبه گردید. نتایج نشان می دهد مدل مذکور از دقت بالایی در شبیه سازی حجم آب پشت مخزن برخوردار است. لذا در مدل مذکور مقادیر نیاز کشاورزی، صنعت، شرب و محیط زیست در طول دوره آماری 8 ساله مذکور، به عنوان نیاز واقعی منطقه تعریف و مدل اجرا گردید. در همین راستا به منظور ارزیابی نتایج مدل، با استفاده از الگوریتم PSO مقادیر رهاسازی 8 ساله سد دز نیز بهینه سازی شد و مقادیر کمبود نیاز در هر دو مدل مذکور مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد استفاده از روش پویایی سیستم نسبت به الگوریتم بهینه سازی PSO ، می تواند برنامه ریزی مناسبتری را در تامین نیاز پایین دست به همراه داشته باشد.