حسن محسنی

سد ﻣﺨﺰﻧﯽ ﮐﺎرون 4 ﺑﺮ روی رودﺧﺎﻧﻪ ﮐﺎرون، در 5 کیلومتری پایین دست محل تلاقی رودخانه های ارمند و بازفت و در فاصله 35 کیلومتری شهرستان لردگان (مرز استان های چهارمحال وبختیاری و خوزستان) واقع شده است. به منظور مطالعه زمین شناسی مهندسی کارست در محل ساختگاه سد، مطالعات صحرایی مانند برداشت ناپیوستگی های محل و شناسایی پدیده های ژئومورفولوژی کارست صورت گرفته است. در این پژوهش از هر دو تکیه گاه سد دسته درزه های غالب برداشت گردید. آثار انحلال در سطح سنگ های آهکی به خوبی نمایان است و نشان از پتانسیل کارستی شدن آنهاست. مهم ترین شواهد کارستی موجود در ساختگاه سد عبارت اند از انواع کارن، غار، غارچه های انحلالی و شیارهای انحلالی. به نظر می رسد موضوع فرار آب باتوجه به بالابودن مقدار لوژن (که بیانگر نفوذپذیری بالای این مناطق است) مربوط به بستر کارستی ایجاد شده توسط سیستم های شکستگی، به ویژه گسل های شناسایی شده در تکیه گاه ها می باشد. پایش مقدار فرار آب از چشمه تکیه گاه چپ در ترازهای مختلف بین سال های 1397 تا 1400 نشان می دهد فرار آب در ترازهای مشابه در این چند سال ثابت بوده و بیشترین مقدار دبی فرار آب 66/3 مترمکعب بر ثانیه بوده است. به منظور شناخت بهتر سنگ های ساختگاه سد، از 19 بلوک سد، نمونه های سنگی یک بلوک در تکیه گاه چپ و دو بلوک در تکیه گاه راست استفاده شده است. مطالعات آزمایشگاهی مانند تعیین خصوصیات سنگ شناسی، فیزیکی، مکانیکی، شاخص دوام - وارفتگی، تعیین ثابت سرعت انحلال و تغییرات آبگذری برای نمونه های سنگی ساختگاه سد انجام شده است. طبق مطالعات سنگ شناسی در نمونه های تکیه گاه چپ روند دولومیتی شدن شدید بوده است. بر اساس طبقه بندی توصیفی ارائه شده، نمونه سنگ های موردمطالعه در رده سنگ های با تخلخل پایین و وزن واحد حجم خشک بالا قرار می گیرند. بررسی خصوصیات مکانیکی نمونه ها بیانگر مقاوم بودن این نمونه ها می باشد. تغییرات آبگذری در برخی نمونه های تکیه گاه چپ مشخص نمود که با گذشت زمان، درزه های 2 و 3 میلی متری افزایش آبگذری و در درزه های 6/0 و 1 میلی متری کاهش آبگذری را نشان داده اند. ثابت سرعت انحلال نیز به روش حجمی برای نمونه های سنگی دو تکیه گاه، بلوک B9 (تکیه گاه چپ) و بلوک F6 (تکیه گاه راست) اندازه گیری شده است که برای بلوک B9 این ثابت به ترتیب: 10-5×83/8 در 6 -5/5= pH، 5-10×93/1 در