حاتم حسینی

کودک همسری پدیده ای است که در سراسر جهان شایع است اما نسبت آن در مناطق مختلف، متفاوت است. در ایران نیز آمارها نشان می دهد که در طی چند سال اخیر، شمار ازدواج زیر سن 18 سال در کشور نه تنها کاهش نداشته است، بلکه حتی اندکی نیز افزایش یافته است. هدف اصلی پژوهش حاضر، تعیین روندها و عوامل مرتبط با کودک همسری دختران در شهرستان های ایران در سه سرشماری 1385، 1390 و 1395 می باشد. به این منظور با استفاده از تکنیک تحلیل ثانویه، داده های مربوط به شهرستان های ایران مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها نشان داد که میانگین کودک همسری در سطح کشور در سال 1385، 30/5 درصد، در سال 1390 برابر با 85/6 درصد و در سال 1395 نیز 94/5 درصد می باشد. شهرستان های مناطق شمال غرب کشور شامل استان های تُرک نشین و مناطق شمال شرقی کشور که استان خراسان رضوی در کانون آن قرار دارد، به همراه استان سیستان و بلوچستان در هر سه سال مورد بررسی، دارای بالاترین میزان شیوع کودک همسری بودند. در سال 1385 شهرستان رشتخوار در استان خراسان رضوی با 28/15 درصد، در سال 1390 شهرستان خلیل آباد با 05/29 درصد و در سال 1395 شهرستان ایجرود در استان زنجان با 11/35 درصد بالاترین میزان کودک همسری را تجربه کرده اند. در مقابل، استان های یزد، سمنان، گیلان و اصفهان همواره پایین ترین مقدار را تجربه کرده اند. شهرنشینی تاثیر منفی بر میزان کودک همسری داشت. همچنین ضریب نفوذ اینترنت نیز تاثیر معناداری بر کودک همسری می گذارد. به طوری که گسترش دسترسی به اینترنت، کاهش کودک همسری را در پی خواهد داشت. تاثیر توسعه نیز بر کودک همسری در سال های 1385 و 1395 معنادار بوده و بیانگر این موضوع است که افزایش سطح توسعه یافتگی، به کاهش کودک همسری منجر خواهد شد. بر این اساس، افزایش دسترسی خانواده ها و افراد به رسانه های جمعی و افزایش سطوح توسعه می تواند باعث کاهش میزان های کودک همسری شود. لذا پیشنهاد می شود که سیاستمداران و مسئولان به ترویج برنامه های آگاهی بخش در مورد پیامدهای منفی این پدیده به ویژه در مناطق کم تر توسعه یافته بپردازند.