حاتم حسینی

چکیده: جدول عمر بهترین ابزار برای توصیف وضعیّت مرگ ومیر در یک جمعیّت است. جمعیّت شناسان درصدد تهیّه ی جدول های عمری به صورت استاندارد برآمده اند که امکان تجزیه و تحلیل مرگ ومیر را برای کشورهایی که دارای نظام ثبت ناقص و یا داده های فوت بی کیفیّت هستند فراهم آورند. هنوز مشخّص نیست کدام یک از مدل ها انطباق بهتری با الگوی سنّی مرگ ومیر در ایران دارند. بنابراین پژوهش حاضر تلاش کرد تا بر اساس داده های ثبتی فوت کشور پاسخ هایی برای این پرسش که الگوی سنّی مرگ ومیر در ایران و استان های آن با کدام مدل از جدول های استاندارد، انطباق بهتری دارد؟ بیابد. روش پژوهش اسنادی و رویکرد اتّخاذشده برای تحلیل داده ها رویکرد مقطعی بود. داده ها از دو منبع و مرجع آماری کشور یعنی مرکز آمار ایران و سازمان ثبت احوال کشور گردآوری و اقتباس شد. جمعیّت آماری تمامی استان های ایران در آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن بود. در گام نخست با استفاده از شاخص ویپل به ارزیابی کیفیّت گزارش سن و جنس در سرشماری پرداخته شد. سپس، به منظورتعدیل خطای گزارش سن در سرشماری از ضریب های اسپراگ و روش میانگین های متحرّک با به کارگیری پنج دوره استفاده شد. از طریق روش نسل های فرضی منقرض شده نیز پوشش ثبت فوت بزرگسالان برآورد شد. سپس، با استفاده از داده های اصلاح شده ی مرگ و جمعیّت، جدول عمر هر استان ساخته شد. در پایان نیز، به منظور بررسی تطابق جدول های عمر تجربی با جدول های عمر مدل از نسخه ی تحت ویندوز بسته ی نرم افزار سازمان ملل برای اندازه گیری مرگ ومیر ، Mortpak، و برنامه ی عملیاتی COMPAR استفاده شد. نتایج حاصل از این بررسی نشان داد که در کلّ کشور دقّت گزارش سن در سرشماری 1395 نسبت به سرشماری 1390 در بین هر دو جنس تنزّل یافته است. همچنین مرگ و میر مردان در مقایسه با زنان در کلّ کشور کم ثبتی کم تری داشته است. در فاصله ی سال های 1395-1390 امید زندگی در بدو تولد برای مردان و زنان در کل کشور به ترتیب 72/8 و 74/6 سال بوده است. استان سیستان و بلوچستان به لحاظ میزان پوشش ثبت فوت و امید زندگی در بدو تولّد در رده بندی استان های کشور جایگاه آخر را به خود اختصاص داد. الگوی مرگ و میر کشور در بین هر دو جنس بیش ترین انطباق را با مدل شمال جدول های عمر کول و دمنی دارد. افزایش روزافزون تعداد تصادفات رانندگی که به دنبال خود باعث افزایش مرگ و