حاتم حسینی

کاهش میزان باروری یکی از مهم ترین دغدغه های سیاست گذاران جمعیتی است. کشورهای با اکثریّت مسلمان همسو با کاهش سطح باروری در کشورهای توسعه یافته در حال تجربه ی سیر نزولی باروری هستند. بسیاری از این کشورها امروزه به باروری زیر سطح جایگزینی رسیده اند. هدف از این پژوهش، بررسی سطوح باروری در کشورهای با اکثریّت مسلمان، محاسبه ی شاخص همگرایی باروری کشورهای با اکثریّت مسلمان با کشورهای توسعه یافته در دوره ی زمانی 2015-1970، آگاهی از وضعیّت برابری جنسیّتی و نقش آن در همگرایی باروری با کنترل اثر وسایل پیش گیری از حاملگی در بُرش زمانی 2015-2005 است. جمعیّت آماری شامل 47 کشور مسلمان بود. معیار انتخاب کشورهای با اکثریّت مسلمان، سهم مسلمانان از جمعیّت کلّ این کشورها بود. با این وجود، برخی از کشورهای منتخب فاقد داده ی مربوط به برخی از متغیّرهای مستقل در بُرش های زمانی 2005 و 2015 بودند، تجزیه وتحلیل روابط بین متغیّرها محدود به 30 کشور با اکثریّت مسلمان شد. داده ها از پایگاه داده های بخش جمعیّت سازمان ملل متّحد، بانک جهانی و شاخص های توسعه ی انسانی سازمان ملل گِردآوری و اقتباس شدند. نتایج نشان داد در دوره ی 2015-1970 میزان باروری کشورهای با اکثریّت مسلمان با اختلاف میانگین 18/17 درصد بیش تر از کشورهای توسعه یافته بوده است. شاخص همگرایی باروری در سال 1970 در کشورهای با اکثریّت مسلمان اختلاف میانگین زیادی با سطوح و روند باروری کشورهای توسعه یافته داشته است. پس از گذشت 45 سال میانگین شاخص همگرایی از 1970 تا سال 2015، 2/37 درصد کاهش داشته است. به بیان دیگر، اختلاف میانگین شاخص همگرایی باروری در کشورهای با اکثریّت مسلمان کم تر شده و به سمت همگرایی با روند و سطوح باروری کشورهای توسعه یافته در حرکت است. نتایج نشان داد که، رابطه ی معنی داری بین برابری جنسیّتی و همگرایی باروری در دو مقطع زمانی 2015-2005 وجود داشته است. همچنین در مقطع زمانی 2015-2005، کشورهایی که میزان برابری جنسیّتی بالایی داشته اند در مقایسه باکشورهایی که در سطوح برابری جنسیّتی متوسّط و پایین قرار گرفته بودند، میانگین همگرایی باروری بالاتری داشتند. نتایج نشان داد، تأثیر برابری جنسیّتی در سال 2005 بر همگرایی باروری به صورت مستقل معنادار بود ولی با کنترل اثر سایر متغیّرهای مستقل رابطه ی معنادار آنها از بین رفته، امّا در سال 20