حمید بلالی

دشت همدان – بهار یکی از قطبهای مهم کشاورزی و یکی از مراکز اصلی تولید سیب زمینی کشور است. این دشت به دلیل برداشت بیش از حد از سفر ههای آب زیرزمینی و منفی شدن بیلان منابع آب زیرزمینی به عنوان دشت ممنوعه اعلام گردیده و روند افت سطح آب زیرزمینی در این منطقه در سا لهای اخیر شدت یافته است. هدف اصلی این تحقیق برر سی تاثیر سیاست خرید آب کشاورزی در دشت همدان – بهار بر حفظ منابع آب های زیر ز مینی با استفاده از ره یافت پویایی س یستم می باشد .داده های تحقیق شامل داده های بخش هیدرولوژیکی، اقتصادی و کشاورزی بوده و بصورت داده های ثانویه از طریق سازمانهای مرتبط از سال های 1386 تا 1400 جمع آوری گردید. در این مطالعه نمودار حالت جریان تحقیق طراحی و در ادامه مدل ریاضی آن ن یز توسعه داده شد. با توجه به هدف های پژوهش و به منظور درک بهتر مدل و تحلیل و بررسی بهتر آن، مدل ارائه شده در این پژوهش بصورت دو زیر مدل شامل مدل اقتصادی-کشاورزی بهره بردا ری منابع آب زیرزمینی و مدل تعادل آب زیرزمینی ارائه گردید. بر ای برر سی اثر متغیر س یاست خرید بر میزان حجم آب زیرزمینی و سطح آب زیرز مینی پنج سناری و مختلف شامل سنار یو پایه و 4 سناریو بر اساس سیاست ه ای خرید مختلف شامل سنار یوی اول کاهش 5 درصدی سطح زیر کشت (500 هکتار)، سنار یوی دوم کاهش 10 درصدی سطح زیر کشت (1000 هکتار)، سناری وی سوم کاهش 15 درصدی سطح زیر کشت (1500 هکتار)، سناریوی چهارم کاهش 20 درصدی سطح زیر کشت (2000 هکتار) محصول پر آب بر و غالب منطقه مورد مطالعه (محصول سیب زمینی) و پرداخت هزینه کشاورز توسط دولت طراحی گردید و سناریوی پایه وضعیت موجود در نظر گرفته شد. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که در صورت ادامه شرایط فعلی حاکم بر منطقه مورد مطالعه در انتهای دوره 20 ساله، حجم آب زی رزمینی با کاهش معنی داری روبرو خواهند شد. با کاهش 20 درصدی سطح زیر کشت (2000 هکتار) محصول پر آب بر و غالب منطقه مورد مطالعه علی رغم افزایش هزینه دولت در بخش کشاورزی حجم آب زیرزمینی تعدیل یافته بطوریکه حجم آب زیرزمینی 298 میلیون متر مکعب در انتهای دوره ذخیره می گردد. با توجه به نتایج مطالعه و تاثیر سیاست خرید آب توسط دولت و عدم کشت محصول پر آب بر در منطقه مورد مطالعه، پیشنهاد می گردد دولت بمنظور حفظ منابع آب زیر زمینی اقدام به خرید آب از کشاورزان و عدم کشت محصول در من