حمید بلالی

گندم ازجمله محصولات مهم و استراتژیک و همچنین به عنوان محصولی که بیشترین سطح زیر کشت غلات را دارد از اهمیت خاصی برخوردار می باشد. کود شیمیایی و ازجمله نهادهایی هستند که در تولید محصولات کشاورزی نقش مؤثری دارند و اتخاذ سیاست های یارانه ای مربوط به این نهاده ها تولیدات محصولات مختلف ازجمله گندم را نیز تحت الشعاع قرار می دهد. از دیدگاه کارشناسان، یارانه های پرداختی بابت نهاده های شیمیایی ، نقش اساسی در تشویق کشاورزان در مصرف بیش ازاندازه آن ها و ایجاد آلودگی-های زیست محیطی داشته است و لذا جایگزینی سیاست پرداخت یارانه کود شیمیایی باسیاست های حمایتی مناسب دیگر نظیر سیاست پرداخت مستقیم جهت کاهش آثار جانبی منفی مصرف کودهای شیمیایی ضرورتی انکارناپذیر است. در سال های اخیر دولت بنا بر توصیه بانک جهانی، سیاست آزادسازی قیمت نهاده ها و کاهش یارانه های تولیدی را جهت افزایش بهره وری نهاده های کشاورزی در پیش گرفته است. در این راستا و با عنایت به این مشکل، در مطالعه حاضر با موضوع بررسی آثار حذف یارانه کود شیمیایی و میزان بارندگی بر تولید گندم در کشور و باهدف تخمین انواع توابع تولید انجام گردید. آمار و اطلاعات موردنیاز در این پژوهش، به صورت داده های پنل 29 استان برای محصول گندم آبی و 23 استان برای محصول گندم دیم در سال زراعی 1394-1379 از سازمان هواشناسی وزارت جهاد کشاورزی و مرکز آمار ایران از جمع آوری شده است. با استفاده از روش حداقل مربعات معمولی و نرم افزار Eviews توابع تولید کاب داگلاس، درجه دوم تعمیم یافته، ترانسندنتال، خطی و ترانسلوگ تخمین زده شد. با توجه به معیارهای برتری مدل ترانسندنتال انتخاب گردید و با استفاده از تابع تولید منتخب،تولید نهایی تابع تقاضای نهاد و اثر کل آزادسازی قیمت کود بر تولید گندم در کشور و اثر بارندگی بر کاهش تولید گندم (دیم) مورد ارزیابی قرار گرفت . نتایج نشان می دهد محاسبه تولید نهایی کود ازته گندم آبی و گندم دیم به ترتیب 0000511/0 ،00113/0- است. همچنین میزان تقاضای کود ازته در تولید گندم آبی با قیمت دولتی در سال 1393، باقیمت آزاد در سال 1399و مقدار تولید به ترتیب برابراست با 95/200، 769/43 ، 0080/0- می باشد. بر اساس نتایج، آزادسازی قیمت کود ازته تأثیر قابل توجهی در کاهش تولید در هر هکتار گندم آبی ندارد. با توجه به سطح کشت 2 میلیون هکتاری گندم آبی در کشور