حمید بلالی

بخـش کـشاورزی ایران کـه نقـش اصـلی را در تــأمین مـواد غـذایی دارد، همـواره و بـه طـور گـسترده در طـی سـه دهـه اخیـر از سـوی دولـت هـا مـورد حمایـت واقـع شـده اسـت. شکی در این نیست که سیاست حمایت گرایی در بخش کشاورزی یکی از راهبردهای بنیادی در اتخاذ سیاست توسعه اقتصادی است، اما این سیاست های حمایتی در بخش کشاورزی باعث وابستگی این بخش به مصرف بی رویه نهاده های شیمیایی شده است و این مسأله عواقب جبران ناپذیری بر پیکره محیط زیست کشور وارد نموده و در بسیاری مواقع زندگی انسانی و جانوری را با تهدیدهای بزرگی مواجه کرده است. بنابراین موضوع استفاده بهینه از نهاده های شیمیایی در بخش کشاورزی کشور به ضرورتی انکارناپذیر تبدیل گشته و انجام مطالعات علمی در این زمینه بیش از پیش ضروری به نظر می آید. در مطالعه حاضر تاثیر سیاست خرید تضمینی براساس قیمت واقعی و اسمی بر مصرف نهاده های شیمیایی در سطح زیر کشت گندم در بازه زمانی 1364 تا 1398 و با استفاده از تابع تخمین ARDL بررسی شده است. داده های موردنیاز از آمار و اطلاعات بخش کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی جمع آوری شد. نتایج پژوهش نشان داد افزایش قیمت تضمینی واقعی منجر به افزایش سطح کشت شده است به نوعی که در پی آن مصرف نهاده های شیمیایی به طور متوسط در سطح کشت نیز افزایش پیدا کرده است و در بررسی تقاضا نهاده ها در واحد سطح کشت آبی و دیم براساس قیمت واقعی مشخص شد با افزایش قیمت تضمینی واقعی، مصرف کود ازته به مقدار 2.3 کیلوگرم در هر هکتار سطح زیر کشت آبی افزایش می یابد اما مصرف کود فسفاته و پتاسه تغییر نمی کند و افزایش قیمت تضمینی واقعی در سطح زیر کشت دیم نیز سبب می شود مصرف کود ازته 1.39 کیلوگرم در هکتار و کود فسفاته 0.69 کیلوگرم در هکتار افزایش یابد، اما مصرف کود پتاسه تغییر نمی کند. همچنین نتایج پژوهش نشان داد افزایش قیمت تضمینی اسمی در بلندمدت منجر به افزایش سطح کشت و در نتیجه افزایش مصرف نهاده های شیمیایی گردیده است و در بررسی تقاضا نهاده ها در واحد سطح کشت آبی و دیم براساس قیمت اسمی مشخص شد با افزایش قیمت اسمی، مصرف کود ازته به مقدار 0.013 کیلوگرم در هر هکتار سطح زیر کشت آبی افزایش می یابد اما مصرف کود فسفاته و پتاسه تغییر نداشته است و افزایش قیمت تضمینی اسمی در سطح زیر کشت دیم نیز سبب می شود مصرف کود ازته 0.007 کیلوگرم در هکتار و کود فسفاته