حمید بلالی

چکیده: صنعت لبنیات سهم عمده ای در ارزش افزوده و اشتغال بخش کشاورزی دارد. محصولات این صنعت با تامین ارزان ترین منابع پروتئینی کشور، سهم قابل توجهی در سبد مصرفی خانوار ایرانی دارد. افزایش مصرف سرانه لبنیات یکی از اهداف مهم مورد نظر برنامه ریزان وسیاست گذاران بوده است. در حال حاضر میزان مصرف شیر و فرآورده های آن در کشور حدود 105 کیلوگرم می باشد؛ در حالی که میزان مصرف استاندارد جهانی 160 کیلوگرم به ازای هر فرد بالغ در سال است که این امر لزوم بررسی ساختار این صنعت و عوامل مؤثر بر بازار این محصول را ایجاب می کند. هدف این تحقیق بررسی اثرگذاری عامل بسته بندی بر قدرت بازاری در صنعت شیر ایران می باشد. بدین منظور قدرت بازاری و کارایی هزینه در این صنعت طی سال های 1393-1380 با استفاده از روش سازمان صنعتی تجربی جدید و بر اساس دو سناریو با کشش های متفاوت محاسبه و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج بدست آمده از سناریوی اول نشان داد که قدرت بازاری در این صنعت برابر 77/0 می باشد که تحت تأثیر عامل بسته بندی قرار گرفته است. همچنین کارایی هزینه برابر 33/0- بدست آمد که عدم کارایی در این صنعت را نشان می دهد. اثر خالص که از جمع این دو اثر بدست می آید برابر 44/0 بدست آمد. در سناریوی دوم نیز نتایج بدست آمده حاکی از این امر بود که قدرت بازاری و کارایی هزینه متاثر از عامل بسته بندی هستند. در این سناریو قدرت بازاری 45/0 و کارایی هزینه 07/0- بدست آمد که اثر کل 38/0 را نشان می داد. به عبارت دیگر، نتایج هر دو سناریو نشان داد که قدرت بازاری تحت تأثیر متغیر بسته بندی محصول قرار دارد و عامل بسته بندی اثر مثبت و معنی داری بر قدرت بازاری, کارایی هزینه و اثر خالص دارد. اثر خالص در هر دو سناریو مقداری مثبت بدست آمد که مبین این امر است که با وجود کارایی هزینه در این صنعت که موجب کاهش قیمت تمام شده محصول فرآوری می شود، اثر قدرت بازاری بر اثر کارایی هزینه غلبه کرده و بنگاه های فعال در صنعت شیر قادرند قیمتی تعیین کنند که این قیمت بالاتر از هزینه های آن ها باشد. در نتیجه این امر باعث افزایش قیمت و کاهش رفاه جامعه می شود.در نهایت می توان نتیجه گرفت بسته بندی اثر مثبت و معنی داری بر قدرت بازاری دارد و فرضیه اول و دوم تحقیق پذیرفته می شود.