هدایت باقری

گیاه خاکشیر تلخ، گیاهی با خواص دارویی مهم است. امروزه رشد بی رویه جمعیت، برداشت گیاهان دارویی از مراتع و عدم تعادل بین عرضه و تقاضا، باعث کاهش اکثر ژرم پلاسم های بومی و با ارزش کشور شده است، بنابراین مدیریت تنوع ژنتیکی و گیاهان بومی از برنامه های حفاظتی ضروری و مهم می باشد. در این تحقیق، تنوع ژنتیکی 37 توده از خاکشیر تلخ با نشانگر مولکولی Inter Simple Sequence Repeat (ISSR) مورد بررسی قرار گرفت. در مجموع183 مکان کروموزومی مورد بررسی قرار گرفت و مجموع 1537 باند ایجاد شده امتیاز دهی شدند. 11 آغازگر ISSR مورد استفاده، 100درصد چند شکلی را نشان دادند. میانگین محتوای اطلاعات چند شکلی(PIC)، 5/31 به دست آمد. کمترین مقدار PIC برای آغازگر (AG)8T برابر با مقدار5/24 درصد و بیشترین مقدار هم برای آغازگر GGGC(GA)8 با مقدار 5/38 بود. حداکثر شاخص نشانگری در آغازگر (AG)8YT برابر با مقدار 93/6بود، برای همین به عنوان آغازگر برتر برای مطالعات بعدی روی انواع خاکشیر معرفی می شود. نتایج مارکری نشان داد که تنوع زیادی در بین اکوتیپ های موجود وجود دارد و زمینه ژنتیکی خوبی برای انتخاب و اصلاح برترین ها وجود دارد. الگوی کلی از توزیع تنوع مولکولی برای نشانگرها نشان داد که 17 درصد تنوع مربوط به بین گونه ها و 83 درصد تنوع مربوط به درون گونه ها می باشد. این نتایج نشان دهنده این است که اختلاف درون نمونه های هر یک از توده های مورد مطالعه زیاد بوده و امکان معرفی آنها به صورت گروه های مجزا وجود ندارد. دو توده F8 و F9 هم بعد از نقطه برش دارای شباهت 46 درصدی بوده و در یک گروه مشترک قرار گرفته اند. دو توده H16 و H45 هم نسبت به هم دارای ضریب تشابه یک هستند، برای همین در یک گروه مشترک قرار گرفته اند، احتمال این وجود دارد که این دو توده با هم خویشاوند باشد. با مقایسه نتایج واریانس مولکولی بیشترین تمایز بین گروه ها در نقطه برش با 22 گروه در سطح شباهت 45 درصد به دست آمد. هر چند توده های هر منطقه دارای شباهت قابل ملاحظه ای هستند، اما در 37 توده مورد بررسی تفکیک واضحی بر اساس ناحیه جغرافیایی آنها صورت نگرفته است. نمونه های استان اردبیل در نقطه برش به طور کلی در دو گروه متفاوت قرار گرفته اند، توده H9 هم به طور کلی در گروهی جداگانه قرار داشته و در کنار دیگر توده ها قرار ندارد. دو توده GI3 و GI1 هم در دو گروه متمای