1404/02/01

قهرمان شیری

مرتبه علمی: استاد
ارکید:
تحصیلات: دکترای تخصصی
اسکاپوس:
دانشکده: دانشکده علوم انسانی
نشانی: دانشکده ادبیات
تلفن: 09189149512

مشخصات پژوهش

عنوان
انواع طنز در آثار شاعران برجسته سلجوقی
نوع پژوهش
مقاله چاپ‌شده در مجلات علمی
کلیدواژه‌ها
سنایی، طنز، عطار، عقلای مجانین، هزل
سال 1402
مجله پژوهش نامه نقد ادبی و بلاغت
شناسه DOI
پژوهشگران قهرمان شیری

چکیده

سیر طنزنویسی در ایران ارتباط نزدیکی با تاریخ سیاسی دارد. در دوره‌هایی که شاعران و نویسندگان از آزادی نسبی بهره‌مند بوده‌اند طنزنویسی نیز دارای رشد بیش‌تری بوده است. در دوره‌ی سلجوقیان که حکومت در یک موقعیت بینابین سیاسی – یعنی نه استبداد مطلقه و نه حکومت مردم‌دارانه – قرار گرفته بود سیر طنز نویسی مانند ادبیات آن دوره از وضعیتی کاملاً متفاوت و کمال یافته برخوردار بود. در این دوره از یک‌سو دربارها متعدد و عاری از استبداد مهارگسیخته هستند، و از سوی دیگر، به‌طور هم‌زمان، هم عوامیت بر پادشاهان و مردم غالب است و هم تحصیلات در جامعه گسترش یافته وتکثر سبک‌ها و صداها را در آفرینندگان نظم و نثر پدید آورده است، و در سویه‌ی سوم نیز شاعران و نویسندگان به وسیله‌ی حکومت به خود وانهاده شده‌ و از آزادی عمل بسیار بهره‌مند شده‌اند. با پیشرفت ادبیات، طنزپردازان پرشماری با سبک‌ها و شیوه‌های متفاوت و نوآورانه پدید آمده‌اند که نمونۀ آن تا دورۀ مشروطه به عنوان یک دورۀ برخوردار از آزادی کامل، در هیچ دورۀ دیگری دیده نمی‌شود. توسعۀ طنز در این دوره، بیش‌تر از نظر فکری و محتوایی است و دارای دو گرایش عامه‌پسند چون هجویات و هزلیات و لطایف ادبی، و خاصه‌پسند، مانند طنزهای فلسفی، فرقه‌ای و عرفانی است. سرودن قصیده‌هایی با ترکیب هجو و هزل و ستایش، و اشعار پر جسارت تشکیک‌آمیز و روایت‌های طنزآمیز عقلای مجانین، فضای متفاوتی به منظومه ها و دیوان‌های شعری در این دوره داده است.