در روش نقد اجتماعی/جامعه شناختی تاثیری که ادبیات در جامعه دارد و نیز تاثیری که جامعه در آثار ادبی دارد، مطالعه می شود. این نوع نقد از روش ها و نظریه های گوناگونی تشکیل شده که اغلب از ذهن و زبان اندیشمندان اروپایی سرچشمه می گیرد. یکی از این نظریه ها، نظریه نسبتاً جدید «جامعه شناسی انواع ادبی» است که بیش از همه، وامدار آثار و افکار «اریش کوهلر»آلمانی است. بر اساس سخنان کوهلر، گزینش هر یک از انواع ادبی بدون دلیل و اتفاقی نیست؛ بلکه برخاسته از واقعیت های دوران زندگی نویسنده است. در نظر او چهار عامل اساسی سبب آفرینش متن می شود: اوضاع و احوال تاریخی؛ تعلق نویسنده به یک طبقه و به گروهی از این طبقه و در نتیجه آگاهی او؛ شخصیت و پرورش فرهنگی نویسنده؛ نوع ادبی برگزیده نویسنده. از سوی دیگر، درخشش و شهرت عطار با حضوری چشمگیر در شعر و نثر عرفانی جلوه گر شده است که این نوع از شعر و نثر در زیرمجموعه «ادب غنایی» قرار می گیرد. اندیشمندان معتقدند که متن شعر غنایی در حقیقت ثبت وارونه اوضاع است؛ هرچه خفقان بیشتر باشد، مقاومت متن در برابر آن بیشتر می شود. منِ سخنگوی شعر غنایی، منی است که خود را به عنوان منِ مخالف جمع و عینیت، تبیین می کند. در این پژوهش، منطق الطیر را با نگاه سیاسی و اجتماعی تحلیل، تفسیر و تبیین کرده ایم. بنابراین ابتدا عوامل چهارگانه کوهلر به تفکیک و تفصیل در زندگی و زمانه عطار بررسی شده است. آنگاه در فصل پایانی، به تحلیل جامعه شناختی منطق الطیر در حوزه پنج نهاد اساسی جوامع پرداخته ایم: نظام سیاسی، خانواده، دین، آموزش و پرورش و اقتصاد. بنا بر یافته ها عطار در منطق الطیر شخصیتی است منتقد و معترض. با نظام سیاسی، صوفیان عصر خویش، فلسفه و فیلسوفان و کلیت جامعه بر سر مهر نیست و به شیوه های مختلف از آن ها انتقاد می کند. مهم ترین دلیل این انتقادات هم در تقابل جهان عینی و ذهنی اوست؛ زیرا جامعه ای که در آن زندگی می کند، با دنیای آرمانی او فاصله ی بسیار دارد.
