1404/02/01

قهرمان شیری

مرتبه علمی: استاد
ارکید:
تحصیلات: دکترای تخصصی
اسکاپوس:
دانشکده: دانشکده علوم انسانی
نشانی: دانشکده ادبیات
تلفن: 09189149512

مشخصات پژوهش

عنوان
رابطه ی قدرت با نثر فارسی در دوره ی صفوی بر اساس جامعه شناسی زبان
نوع پژوهش
پایان نامه
کلیدواژه‌ها
قدرت، گفتمان قدرت، جامعه شناسی زبان، صفویه، نثر صفوی
سال 1401
پژوهشگران منیژه پورعلی(دانشجو)، قهرمان شیری(استاد راهنما)

چکیده

زبان یکی از برجسته ترین و مهم ترین عناصر سبکی در مطالعات و بررسی های ادبی به شمار می آید. هر نوع تغییر و تحوّل در ساخت و سبک زبان در یک اثر ادبی، نشان دهنده ی سیر تحوّلات و تطوّرات نگرشی و دانشی خالق اثر و نیز جامعه ای است که اثر در آن پدید آمده است. گاه قدرت حاکم بر جامعه با طیف ها و گروه های تشکیل دهنده ی خود، تاثیر مستقیم بر پدید آمدن سبک-های ادبی و شیوه های نوشتاری دارد و گاه به صورت غیر مستقیم در قالب اشکال گوناگون اعمال قدرت می کند. گاهی نیز سبک های ادبی بر زبان چیرگی یافته و باعث تغییرات و تحوّلات اساسی در این حوزه می شوند. در تاریخ تحوّلات ادبی، گاهی قدرت حکومت، بر زبان و سبک ادبی تأثیر فراوان می گذارد و حتی به آن سمت و سو نیز می دهد. حکومت صفوی در تاریخ ایران بر اساس یک ایدئولوژی مذهبی به قدرت رسید و این قدرت که از سه ضلع اصلی: 1. شاهان صفوی 2. قزلباشان 3. عالمان دین، تشکیل می شد، بر سبک و سیاق متون ادبی آن دوره تأثیر فراوان گذاشت. مطالعه ی رابطه ی کاربردی زبان در آثار ادبی و مناسبات قدرت، پژوهش های ادبی را با علوم اجتماعی و زبان شناسی پیوند می دهد. این پژوهش به تاثیر گفتمان قدرت بر آثار منثور دوره ی صفوی از منظر جامعه-شناسی زبان با تکیه بر پنج کتاب: تذکره ی شاه طهماسب، عالم آرای صفوی، رساله در پادشاهی صفوی، مقامات السالکین و عالم آرای عباسی، که هر کدام نماینده ی یکی از قدرت های خاصّ این دوران هستند، می پردازد و مشخص می کند که در دوره ی صفویه، چه قدرت هایی بر کدام آثار منثور و تا چه اندازه و به چه شیوه ای تأثیرگذار بوده اند. قدرت قزلباشان و پادشاهان در نثر کتاب هایی چون تذکره ی شاه طهماسب و عالم آرای صفوی، سبب ایجاد نثری عوامانه و سطحی شده است و ساخت نحوی گفتاری با گفتمان عامه را به نمایش می گذارد. قدرت ایدئولوژی در کتاب هایی چون رساله در پادشاهی صفوی و مقامات السالکین، نثر عربی گرای شتابزده را رقم زده است که ساخت نحوی عربی را با نوشتاری شتاب زده و اخباری نشان می دهد. در کتاب هایی چون عالم آرای عباسی که قدرت روشنفکری و ایدئولوژیکی و عوامانگی، توأمان تأثیرگذارند، نثر به سمت التقاطی شدن و ترکیب گفتمان ها پیش رفته است و این ویژگی ها در ساختار نوشتاری این کتاب با برتری تأثیر قدرت روشنفکری جلوه گر است که از نظر جامعه شناسی زبان تداعی گر اوضاع اجتماعی ملتقط و دره