این پژوهش به بررسی نقش این خردمندان در داستان های شاهنامه می پردازد. اینکه چگونه سامان سیاسی ایرانشهر را رقم زدند؛ چگونه شاهان و کشور را از مهلکه ها نجات دادند؛ چگونه سرافرازی و سربلندی این سرزمین را سبب شدند؛ و سرانجام چگونه با آنان رفتار شد. اغلب این بزرگان بارها مورد خشم شاهان قرار گرفتند و طرد شدند؛ بی سبب در زندان افتادند؛ درباریان بر آن رشک بردند و با توطئه چینی اسباب کشتن آنان را فراهم آوردند؛ و با دل شکستگی از دنیا رفتند. بنابراین این پژوهش با این هدف شکل گرفت که نقش این رایزنان خردمند، این تصمیم سازان عرصۀ سیاسی را در شاهنامۀ فردوسی دریابد. خردمندانی که در جای جای شاهنامه خردشان موجب ایجاد فره مندی شاهان می شود. البته در این راه رسیدیم به دژخردان و بداندیشان تصمیم سازی که با نقش آفرینی خود فجایع دردناکی را در داستان های شاهنامه رقم زده اند؛ که اگر نبودند این دژخردان، خردمندی رایزنان نیک اندیش و نیاز شاهان و بزرگان به این خردمندان شاید به این خوبی نمایان نمی شد. برای انجام دادن این پژوهش، ابتدا شاهنامه را به سه بخش کردیم: پیشاتاریخی، نیمه تاریخی و تاریخی. آنگاه سامان سیاسی هر بخش را ترسیم و نقش آفرینان هر دوره، خردمند و دژخرد، را معین کردیم. سرگذشت هر یک از آن ها را بررسی کردیم؛ تأثیر آن ها را بر تصمیم های شاه سنجیدیم؛ و به سرانجامشان دقت کردیم. آنچه مسلم شد اینکه این افراد به جای آنکه در برابر تصمیم سازی های خود مسئول و پاسخ گو باشند، اسیر بدبینی ها و دل نگرانی های شاهان و توطئه چینی حسودان و رقیبان بوده اند. این نمادهای خرد و خردمندی در شاهنامه همواره با همۀ خدمتی که در حق شاه و کشور کرده اند، ناجوانمردانه طرد، اسیر یا کشته شده اند. البته هستند در میان آنان کسانی که در عین خردمندی، گرفتار آز و قدرت طلبی شده اند و دردسرهای بزرگی ایجاد کرده اند؛ که آن ها اغلب در دورۀ تاریخی حضور دارند. بنابراین سیر این پژوهش این گونه است که ما از کالبدشناسی یا کالبدشکافی متن به ژرفاشناسی یا نهادشناسی متن می رسیم.
