قاسم رحیمی

کاربرد لجن فاضلاب در زمین های کشاورزی ممکن است خطر آلوده شدن خاک به فلزات سنگین را در پی داشته باشد و توزیع فلزات سنگین را در خاک تحت تاثیر قرار دهد. استفاده از اصلاح کننده ها جهت کاهش اثرات زیان بار لجن فاضلاب اضافه شده به خاک امری ضروری می باشد. هدف از این مطالعه، بررسی تاثیر اصلاح کننده های آلی و معدنی در خاک آلوده به لجن فاضلاب می باشد. ابتدا لجن فاضلاب در مقادیر 0، 10، 20، 30،40 و 50 تن بر هکتار به خاک اضافه شد. کاربرد لجن فاضلاب در خاک سبب افزایش غلظت کل فلزات سنگین شد. جهت بررسی تاثیر اصلاح کننده آلی، کرم خاکی گونه Eisenia fetida به خاک های آلوده اضافه شد. بعد از دوره 42 روزه غلظت کل و جزء بندی فلزات سنگین در خاک، تغییر وزن و مرگ و میر کرم های خاکی بررسی شد. فعالیت کرم خاکی سبب کاهش مقدار کل فلزات سنگین مس، روی، نیکل و کادمیم شد، اما افزایش مقدار سرب کل را به همراه داشت. کرم های خاکی سبب کاهش همه فلزات به جز کادمیم در بخش تبادلی شدند. بخش آلی و معدنی همه فلزات در نتیجه حضور کرم خاکی کاهش یافت. بخش باقیمانده دو فلز روی و مس افزایش و برای سه عنصر دیگر کاهش مشاهده شد. کرم های خاکی در نتیجه فعالیت خود در خاک آلوده به لجن فاضلاب، ضمن استفاده از لجن فاضلاب به عنوان ماده غذایی، فلزات سنگین موجود در خاک را در بافت های بدن خود ذخیره کردند. بیشترین مقدار جذب فلزات سنگین توسط کرم های خاکی، مربوط به تیمار 20 تن برهکتار لجن فاضلاب بود. فاکتور تجمع زیستی فقط برای دو فلز روی و کادمیم بزرگ تر از یک بود که نشان می دهد این گونه کرم خاکی(Eisenia fetida) توانایی تجمع این دو فلز را در خاک آلوده به فلزات سنگین دارد. در طول دوره آزمایش، کاهش وزن در همه تیمارها دیده شد. با وجود کاهش وزن کرم های خاکی در همه تیمارها، بیشترین تعداد مرگ و میر در تیمار شاهد دیده شد که عاری از لجن فاضلاب بود. کرم های خاکی گونه Eisenia fetida توانستند آلودگی فلزات سنگین را در خاک تحمل کنند و از لجن فاضلاب به عنوان ماده غذایی استفاده کنند. جهت بررسی اصلاح کننده معدنی، نانوذرات اکسیدآلومینیوم به خاک اضافه شد.غلظت کل فلزات سنگین در نتیجه حضور نانوذرات اکسید آلومینیوم کاهش یافت. نانوذرات اکسید آلومینیوم سبب کاهش فلزات به جز سرب و کادمیم در بخش تبادلی شدند. در بخش آلی کاهش در مقدار همه فلزات دیده شد. بخش معدنی