در طول تاریخ بشریّت مقابله با سوءاستفاده از حق حاکمیت اساسی ترین دغدغۀ آزادی خواهان جهان بوده است. در نظام حقوقی اسلام - که مبتنی بر آموزه های وحیانی و سیره معصومان علیهم السلام است- راهکارهای نظری و عملی برای کنترل قدرت حاکمان تبیین گردیده است. پژوهش حاضر به شیوۀ توصیفی - تحلیلی و با تکیه بر متن خطبه ها و نامه های امام علی(ع)، به بررسی سیرۀ علمی و عملی آن حضرت در برخورد با مسئلۀ سوء استفاده از حق حاکمیت پرداخته و به این نتیجه رسیده است که در نظام حقوقی اسلام حق مطلق وجود ندارد و سوء استفاده از آن نیز ممنوع است. حضرت علی(ع) برای مقابله با سوء استفاده از دو شیوۀ پیشگیری و برخورد مقتدرانه استفاده نموده است. در شیوۀ پیشگیری، کارگزارانش را از گرایش به زندگی تجملاتی و از هم نشینی با مرفّهان بی درد بر حذر می دارند و با گماشتن ناظران مخفی، بر اعمال آنان نظارت می کنند و منحرفان و خطاکاران را به مسیر اعتدال رهنمون می سازند. رعایت حقوق همه مردم اعم از مسلمان و غیرمسلمان را لازم می دانند و حتی صاحبان قدرت را به رعایت حق حیوانات نیز سفارش نموده اند. عزل، حکم به جبران خسارت و اعمال مجازات اسلامی شیوه های برخورد آن حضرت با سوء استفاده کنندگان بوده است
