در طول تاریخ بشریّت مقابله با سوءاستفاده از حق حاکمیت اساسیترین دغدغۀ آزادیخواهان جهان بوده است . در نظام حقوقی اسلام - که مبتنی بر آموزههای وحیانی و سیره معصومان علیهمالسلام است- راهکارهای نظری و عملی برای کنترل قدرت حاکمان تبیین گردیده است. پژوهش حاضر به شیوه توصیفی - تحلیلی و با تکیه بر متن خطبهها و نامههای امام علی(ع)، به بررسی سیره علمی و عملی آن حضرت در برخورد با مسئلۀ سوء استفاده از حق حاکمیت پرداخته و به این نتیجه رسیده است که در نظام حقوقی اسلام حق مطلق وجود ندارد و سوء استفاده از آن نیز ممنوع است. حضرت علی(ع) برای مقابله با سوء استفاده از دو شیوه پیشگیری و برخورد مقتدرانه استفاده نموده است. در شیوه پیشگیری، کارگزارانش را از گرایش به زندگی تجملاتی و از همنشینی با مرفّهان بیدرد بر حذر میدارند و با گماشتن ناظران مخفی، بر اعمال آنان نظارت میکنند و منحرفان و خطاکاران را به مسیر اعتدال رهنمون میسازند. رعایت حقوق همۀ مردم اعم از مسلمان و غیرمسلمان را لازم میدانند و حتی صاحبان قدرت را به رعایت حق حیوانات نیز سفارش نمودهاند. عزل، حکم به جبران خسارت و اعمال مجازات اسلامی شیوههای برخورد آن حضرت با سوء استفادهکنندگان بوده است
