غلام خداکرمیان

گندم با نام علمی Triticum aestivum L. یک منبع غذایی سرشار، اقتصادی و مناسب برای انسان است. این محصول بیست درصد از کالری غذایی جهان را تأمین می کند و غذای اصلی نزدیک 40 درصد از جمعیت جهان است. گندم در پهنه ای گسترده و اقلیم های گوناگون در سراسر دنیا کشت می شود و به همین دلیل می تواند مورد هجوم تعداد زیادی از عوامل بیماری زا قرار گیرد. از میان بیماری های باکتریایی گندم بیماری لکه نواری از مهم ترین آن ها در کشور است که توسط باکتری Xanthomonas translucens ایجاد می شود. مبارزه با این بیماری دشوار بوده و از دیدگاه اقتصادی مقرون به صرفه نیست لذا بهره گیری از روش های نوین برای مهار این بیماری بسیار ضروری است. این پژوهش در راستای کمک به کنترل بیولوژیک این بیماری مهم انجام شده است. برای بررسی کنترل بیولوژیک بیماری نواری گندم در سال 96 نمونه برداری از ریشه و اندام هوایی گندم از مزارع استان های همدان و کردستان انجام شد. باکتری های رایزوسفر و اندوفیت گندم روی محیط کشت آگار مغذی از نمونه ها گردآوری شده جداسازی شدند. توانایی بازدارندگی استرین های رایزوسفر و اندوفیت جدا شده از گندم در برابر X. translucens در شرایط آزمایشگاه در قالب طرح کاملاً تصادفی با 58 تیمار و سه تکرار بررسی شد. یافته ها آزمایشگاهی بر پایه اندازه گیری قطر هاله ی بازدارنده نشان داد که استرین ها باهم تفاوت معنی داری داشتند و استرین های BA11 و BA42 به ترتیب با قطر هاله ی 1/44 و 6/43 میلی متر بیشترین و BA28 با 6/23 میلی متر کمترین بازدارندگی را از پیشرفت بیماری نواری گندم نشان دادند. نماینده ی گروه های آماری باکتری های به کار رفته در آزمایشگاه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 9 تیمار و سه تکرار، به دو شیوه مایه زنی عامل بیماری به برگ و بذر در گلخانه مورد بررسی قرار گرفتند. یافته ها نشان داد که در گیاهان مایه زنی شده با باکتری عامل بیماری به بذر، این گیاهان بیمار نشدند؛ که می تواند دلیلی بر بذر زاد سطحی نبودن باکتری عامل بیماری باشد؛ همچنین فاکتورهای رشدی در این گیاهان تغییری نشان ندادند. اثر باکتری های مایه زنی شده به برگ روی شدت بیماری و طول اندام هوایی گندم معنی دار بود ولی روی طول ریشه، وزن تر و خشک ریشه و اندام هوایی تأثیری نداشتند. در گلخانه استرین های BA25، با 49/21 درصد و BA11، با 26/19 درصد کاهش شدت بیمار