چکیده برای تحقق اهداف هر نظام آموزشی، لازم است که معلمان به عنوان عناصر حرفه ای و کارگزاران اصلی تعلیم و تربیت، در راستای توسعه صلاحیت های حرفه ای خود، پیرامون چه چیزی و چگونگی و چرایی تدریس، کلاس های درسی، و دانش آموزانشان، بطور جدی بیندیشند و در شناخت مشکلات فرایند یاددهی- یادگیری همکاری و دخالت داشته باشند. در واقع محققان کسانی هستند که در رابطه با اهداف برنامه درسی می اندیشند، و برای تولید دانش حرفه ای درباره آن ها به تفکر و تعمق می پردازند، نه فقط آن هایی که داده های تجربی تولید می کنند. کنش فکورانه مستلزم آفرینندگی و اندیشه زایی است و با تفکرزدایی و بکارگیری وفادارانه و بدون دخل و تصرف یافته های آکادمیک سرناسازگاری دارد. از سویی معلم پژوهشگر در صورتی می تواند همیشه در حال توسعه باشد که استقلال کافی در تصمیم گیری و مسئولیت در برابر تصمیم های خود داشته باشد. پژوهش حین عمل نیز یکی از مظاهر روحیه پژوهشگری مجریان بالنده است که تئوری و عمل را به یکدیگر پیوند می دهد و موجب ارتقاء کیفیت فعالیت های آموزشی و پرورشی می شود. بر این اساس در این پژوهش ضمن بحث پیرامون رابطه میان نظر و عمل، به بررسی مبنای علمی هنر تدریس، اهمیت و جایگاه پژوهش تربیتی در میان کارگزاران اصلی نظام آموزشی و نقش معلم در برنامه درسی فکورانه، پیشینه و انواع پژوهش حین عمل، همچنین اهداف، گستره و پیامدهای پژوهش حین عمل در نظام تعلیم و تربیت مورد واکاوی قرار می گیرد.
