واکنش قلیایی– سیلیسی به عنوان یکی از دلایل تخریب سازه‌های بتنی در گذر زمان و تهدیدی برای دوام آنها شناسایی شده است. این واکنش موجب انبساط خمیر سیمان، ترک خوردن و به دنبال آن از دست رفتن مقاومت بتن می‌شود. ساده‌ترین راهکار برای جلوگیری از این واکنش، بررسی قابلیت واکنش‌زایی سنگ‌دانه‌ها و عدم مصرف سنگدانهی واکنش‌پذیر در بتن است. هدف از این پژوهش، بررسی میزان تأثیرگذاری سنگدانهی ریز و درشت واکنش‌پذیر بر خصوصیات مکانیکی بتن آسیب‌دیده شامل مقاومت فشاری، کششی و مدول گسیختگی و نیز میزان انبساط رخ‌داده در آن ناشی از وقوع این پدیده‌ی مخرب در گذر زمان است. بدین‌منظور، چهار نوع مخلوط بتنی از ترکیب‌های مختلف سنگدانهی ریز و درشت واکنش‌پذیر و غیر واکنش‌پذیر با نسبت آب به سیمان 5/0 در آزمایشگاه ساخته شد. نمونه‌های مورد مطالعه به مدت 6 ماه در محیط شبیه‌سازی شده و تحت شرایط تسریع‌شده قرار گرفت. نتایج نشان داد، انبساط مخلوط بتنی که بخش واکنش‌پذیر سنگ‌دانه‌های مصرفی آن، فقط ماسه یا فقط شن بود، به ترتیب به مقدار 4/4 و 5/3 برابر طرح مخلوط شاهد (مخلوط بتنی که تمام سنگ‌دانه‌های ریز و درشت آن غیر واکنش‌پذیر می‌باشد) بود. همچنین، مصرف سنگدانهی ریز واکنش‌پذیر در مقایسه با مصرف سنگدانهی درشت واکنش‌پذیر، موجب کاهش بیشتر مقاومت فشاری، کششی و مدول گسیختگی در مخلوط بتن شد. بنابراین، جایگزینی ماسه‌ی واکنش‌پذیر با ماسه‌ی غیر واکنش‌پذیر، در مقایسه با جایگزینی شن واکنش‌پذیر با شن غیر واکنش‌پذیر به عنوان راهکار مؤثرتری برای کنترل واکنش قلیایی – سیلیسی توصیه می‌شود.
