چکیده: ادارۀ خودگردان دانشگاه‌ها از طریق هیأت‌های امناء به عنوان نهادهایی مستقل، با اختیارات گسترده در زمینه‌های مالی، علمی و استخدامی، نقشی حیاتی در ساختار دانشگاهی ایفا می‌کنند. این هیأت‌ها به‌طور کلی استقلال خود را در تصمیم‌گیری‌های مربوط به تأمین منابع مالی، برنامه‌ریزی آموزشی و سیاست‌های پژوهشی اعلام می‌کنند، اما با این وجود، همواره تحت نظارت و کنترل نهادهای قانونی قرار دارند. این نظارت به‌ویژه در زمینه رعایت اصول قانونی و مقررات بالادستی از جمله قانون اساسی، قوانین مالی دولت و سایر مقررات حقوقی اهمیت دارد. در این چارچوب، دیوان عدالت اداری بر مصوبات هیأت‌های امناء نظارت دقیق و موشکافانه‌ای اعمال می‌کند و تأکید ویژه‌ای بر اصول بنیادینی همچون «اصل قانونی بودن»، «اصل برابری»، «اصل موجه بودن» و «اصل تفویض‌ناپذیری صلاحیت‌ها» دارد. بر اساس این اصول، مصوباتی که مغایر با قوانین بالادستی یا اصول حقوقی مانند تبعیض‌آمیز بودن و عدم توجیه منطقی باشند، به‌طور قاطع ابطال می‌شوند. از سوی دیگر، مصوبات هیأت‌های امناء نمی‌توانند تأثیرات عطف به ماسبق داشته باشند و باید در چارچوب الزامات قانونی و مقررات جاری اتخاذ گردند .نظارت دیوان عدالت اداری، با استناد به این اصول، مانع از اتخاذ تصمیمات خودسرانه و مغایر با قانون می‌شود و در نتیجه، توازن ضروری میان استقلال دانشگاه‌ها و نظارت بر عملکرد آن‌ها را برقرار می‌سازد. این نظارت به‌ویژه در حفظ اصول دموکراتیک و قانون‌مداری در نظام آموزش عالی و پیشگیری از اعمال قدرت‌های غیرقانونی و بدون نظارت نقش مهمی ایفا می‌کند.
