درباب انقلاب مشروطیت و عصر قاجار بسیار نوشته اند و از جهات گوناگونی به این دوران -که آستانه تجدد ایرانیان است- نگریسته شده است. اما از جنبه حقوقی تاکنون به این دوران توجهی در خور نشده است. این مساله از دو جهت محل تامل است از یک طرف توضیح بسیاری از مباحث نظری این دوران جز با مسلح بودن به ابزار حقوق امکان پذیر نیست، زیرا بسیاری از مفاهیم و نهادهایی که در این دوران تکوین یافتند به دانش حقوق اختصاص دارند یا حداقل در دانش حقوق است که به طور مفصل بحث می شوند و بی شک توضیح تکوین مفاهیمی چون حاکمیت مردم، تکوین قانون، پیدایش نظام حقوقی ، تکوین قانون اساسی، تکوین مفهوم نمایندگی و تکوین نهادهایی مانند پارلمان، تکوین قوای سه گانه، پیدایش عدلیه جدید و... جز با ابزار حقوق ممکن نیست و یا ناقص است. از این جهت بر تحقیقات دوره قاجار و مشروطه پژوهی نقدی جدی وارد است. از طرف دیگر بررسی دانش حقوق و نقد و بررسی وضعیت این دانش جز با مطالعه تاریخ حقوق و مفاهیم و نهادهای آن ناممکن است، امری که در تحقیقات حقوقی در ایران نسبت به آن غفلت می شود و تاریخ حقوق از ناشناخته ترین حوزه های حقوق در ایران است. این نوشته سعی در بررسی چگونگی شکل گیری یکی از نهادهای مهم حقوقی - یعنی عدلیه - در عصر قاجار و انقلاب مشروطه دارد. از آنجا که بررسی همه جانبه چگونگی شکل گیری این نهاد نیازمند تحقیقات مستقلی است، این نوشته را می توان همچون درآمدی بر تکوین این مفهوم نوآیین در عصر جدید ایرانیان تلقی نمود.
