زمینه و هدف: یکی از عوامل مؤثر در وقوع جرائم بنا به نظریات متعدد جرم شناختی محیط محور یا اجتماعی، ساختار محیط اجتماعی و مکان زندگی شهروندان است. با توجه به نقش ابعاد انسانی در تکوین رفتارهای مجرمانه اصولاً نباید چیدمان یا مبلمان شهری تأثیری بر ارتکاب جرائم داشته باشد، ولی با تحلیل و تدقیق تحقیقات جدید جرم شناختی و نظریه های نو، موضوعاتی همچون کیفیت و نحوه معماری خانه ها و چیدمان شهرسازی در جوامع و شهرهای مختلف یک کشور و یا محله های متفاوت یک شهر حاکی از تأثیرگذاری محیط پیرامونی بر نرخ بزهکاری است. پیشگیری وضعی حاکی از آن است که نوع وکیفیت معماری و شهرسازی در کاهش یا افزایش وقوع جرائم می تواند تأثیر بسزایی داشته باشد؛ البته، دولتها به غیراز معدود کشورهایی نظیر آمریکا که نظریه پنجره های شکسته از ایالت نیویورک آن کشور آغاز شده، کمتر در تصویب قوانین موضوعه به این ارتباط توجه کرده اند. روش: بهترین روش بررسی جرم شناختی پیده مجرمانه روش میدانی با توسل به مشاهده عینی و تحقیق میدانی است. نتایج تحقیقات میدانی مشابه و مرتبط با تئوری جرم شناختی نوظهور پیشگیری از جرم با طراحی محیطی ) CPTED ) ثابت کرده که امروزه درصد قابل توجهی از جرائم مخل نظم، امنیت و آسایش عمومی افراد ناشی از نادیده گرفتن تأثیر معماری و شهرسازی صحیح و اصولی است. البته، از نقش فقدان ضمانت اجرایی کیفری مؤثر در قوانین نادر مربوط به شهرسازی و معماری نیز نباید غافل بود. لذا، در این پژوهش که ماحصل پژوهش میدانی گسترده با همکاری معاونت اجتماعی و پیشگیری از جرم دادگستری کل استان همدان است، با استناد به نظریه فوق و آموزه های کلیدی آن در مطالعه موردی محیط و فضای شهر همدان، اثرات آن بر نرخ ارتکاب جرائم با پیمایش جامع از زندانیان زندان مرکزی همدان و افراد عادی از محله های مختلف در شهر همدان مورد ارزیابی قرار گرفته است. یافته ها و نتایج: نتایج پژوهش حاکی از آن است که توجه به محیط و شاخص های بهینه طراحی محیطی در پیشگیری از جرم در شهر همدان تأثیر بسزایی داشته و نقش محیط در گرایش مجرمان به ارتکاب برخی جرائم به شرح جداول و داده ها اثبات شده است.
