فرشاد دشتی

چکیده تنش شوری یکی از مهمترین تنش های محیطی است که بر رشد و نمو گیاهان تأثیر می گذارد. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثر ملاتونین بر ویژگی های رشدی و برخی ترکیبات فیتوشیمیایی مرزه (Satureja hortensis L.) در شرایط تنش شوری انجام شد. این پژوهش، به صورت یک آزمایش فاکتوریل با دو فاکتور شوری و ملاتونین در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در گلخانه ی پژوهشی گروه علوم باغبانی دانشگاه بوعلی سینا انجام شد. فاکتور شوری با استفاده از کلرید سدیم در دو سطح صفر و 35 میلی مولار کلرید سدیم بود. فاکتور ملاتونین در پنج سطح شامل بدون ملاتونین، پرایمینگ بذر با استفاده از ملاتونین با غلظت های 50 و 200 میکرومولار و محلولپاشی برگی ملاتونین با غلظت های 10 و 50 میکرومولار بود. بدین منظور، ابتدا بذرهای پرایم نشده و پرایم شده مرزه در سینی نشا کشت شده و پس از رسیدن گیاه به مرحله چهار برگی، به گلدان های پلاستیکی 5/0 لیتری حاوی مخلوط کوکوپیت و پرلیت (با نسبت 1:1) منتقل شدند. تیمار محلولپاشی برگی ملاتونین در مرحله ی 4 برگی اعمال شد. تیمار شوری با اضافه کردن کلرید سدیم به محلول هوگلند ایجاد و در یک سیستم هیدروپونیک به صورت تدریجی از مرحله چهار برگی آغاز شد. گیاهان به صورت تدریجی و در طول هشت هفته با محلول هوگلند حاوی کلرید سدیم تیمار شدند و پس از این مدت زمان، ویژگی های مورد بررسی اندازه گیری شدند. نتایج این پژوهش نشان داد که مرزه گیاهی حساس به تنش شوری است بطوریکه تنش شوری سبب کاهش 53 درصدی طول گیاه، 62 درصدی سطح برگ و 50 درصدی وزن تر کل بوته نسبت به تیمار بدون کلرید سدیم شد. همچنین کاهش رنگیزه های فتوسنتزی و افزایش غلظت مالون دی آلدهید و پراکسید هیدروژن در شرایط تنش شوری مشاهده شد. اثر غلظت و روش کاربرد ملاتونین بر ویژگی های مورد بررسی معنی دار بود. کاربرد ملاتونین سبب افزایش ویژگی های رشدی مانند تعداد و سطح برگ، وزن تر اندام هوایی، وزن تر ریشه، وزن خشک کل بوته، وزن خشک اندام هوایی و وزن خشک ریشه نسبت به تیمارهای بدون ملاتونین در شرایط تنش و بدون تنش شوری شد. همچنین کاربرد ملاتونین افزایش برخی ویژگی های فیزیولوژیکی مانند محتوای نسبی آب برگ و رنگیزه های فتوسنتزی و ویژگی های فیتوشیمیایی مانند فنل کل، فلاونوئید کل، ظرفیت آنتی اکسیدانی و درصد اسانس نسبت به تیمارهای بدون ملاتونین در شرایط تنش و بدون تنش شوری