دوستمراد ظفری

گندم (Triticum aestivum L.) گیاهی یکساله، خودگشن و مهمترین گیاه زراعی از تیره گندمیان است. قارچ Gaeumannomyces graminis var tririci (Ggt) یکی از مهمترین عوامل بیماری زای خاک است که سبب بروز بیماری خطرناک پاخوره یا پاسوزه (Take-all) در تمام مناطق گندم خیز دنیا می شود. به سبب خاکزاد بودن عامل بیمای مبارزه با آن دشوار بوده و یکی از مهم-ترین روش ها کنترل بیولوژیک است. در همین راستا نمونه های گندم مشکوک به بیماری پاخوره و هم چنین نمونه های سالم از مزارع استان همدان در بهار و تابستان سال 1393 جمع آوری شد. از نمونه های بیمار قارچ عامل بیماری پاخوره و از نمونه های سالم 56 استرین باکتریایی اندوفیت جداسازی شدند. توان آنتاگونیستی استرین های باکتریایی اندوفیت جدا شده علیه عامل بیماری در شرایط آزمایشگاهی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که بیشتر آن ها توانایی تولید هاله ی بازدارنده از رشد را داشتند و از این نظر در گروه های آماری مختلفی قرار گرفتند. استرین های MG56 و MG29 به ترتیب با 7/52% و 77/13% بیشترین و کمترین درصد بازدارندگی از رشد را در مقایسه با شاهد نشان دادند. بر پایه فعالیت آنتاگونیستی و الگوی الکتروفورز پروتئین های محلول سلولی تعداد نه استرین به عنوان نماینده برای بررسی های بعدی انتخاب شدند. نتایج آزمایش گلخانه ای استرین های نماینده نشان داد که استرین های اندوفیت MG56 و MG34 به ترتیب بیشترین تاثیر و MG7 کمترین تاثیر را در افزایش صفات مورد ارزیابی در گلخانه شامل: ارتفاع، وزن تر و وزن خشک اندام هوایی؛ طول ریشه، وزن تر و وزن خشک ریشه داشتند. توان بازدارندگی نماینده ی باکتری های اندوفیت نیز در شرایط گلخانه روی گندم تلقیح شده با Ggt با روش آغشته سازی بذر و خاک در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار مورد بررسی قرار گرفت. استرین های MG56Pa1 و MG56Pa2 به ترتیب بیشترین و استرین MG4Pa2 کمترین تاثیر را در بهبود شاخص های رشدی داشتند. نتایج بررسی اثر کاربرد پنج باکتری اندوفیت موثر نشان داد که سطوح آنزیم های β-1 و 4- گلوکاناز و کیتیناز 48 ساعت بعد از تلقیح گندم با قارچ عامل بیماری در بالاترین میزان قرار گرفت. آنزیم β-1 و 4- گلوکاناز در گندم در اثر مایه کوبی بااسترین MG28 به میزان 97% و آنزیم کیتیناز در اثر مایه کوبی با استرین های MG26 و MG28 به ترتیب 93% و 75% نسبت به شاهد افزای