بهروز رفیعی

توسعه سریع تکنولوژی های جدید، با برخی از مشکلات زیست محیطی از جمله آلودگی خاک، آب و هوا همراه می باشد. آلوده شدن خاک به وسیله آلاینده ها باعث می گردد که ساختار و تنوع زیستی خاک بهم زده شود، بنابراین آگاهی از توزیع مکانی غلظت این آلاینده ها جهت پایش خاک و حفاظت محیط زیست بسیار ضروری می باشد. این پژوهش با هدف تعیین غلظت آلاینده های هیدروکربن های آروماتیک چند حلقه ای (PAHs) و فلزات سنگین در خاک برخی از نواحی شهر اهواز انجام شد. به منظور ارزیابی غلظت این آلاینده ها، در مجموع تعداد 15 نمونه از عمقcm0-30 خاک برداشت شد. پس از آماده سازی، نمونه ها جهت تعیین غلظت هیدروکربن های آروماتیک چند حلقه ای به روش کروماتوگرافی گازی (GC-MS) و غلظت فلزات سنگین (As, Pb, Zn, Cu, Fe, Ni, Cr, Co, Cd) به روش ICP-OES آنالیز شدند. همچنین خواص فیزیکوشیمیایی نمونه-های خاک، مقدار pH، مواد آلی، کربنات سنجی و ظرفیت تبادل یونی اندازه گیری گردید. نتایج به دست آمده نشان داد که بافت خاک منطقه مورد مطالعه از نوع گل ماسه ای و مقدار pH آن خنثی تا کمی قلیایی می باشد. درصد مواد آلی و تبادل کاتیونی این خاک ها پایین بوده درحالی که مقدار کربنات کلسیم به طور میانگین حدود 40% محاسبه شد که می تواند به علت حضور سازند های آهکی (میشان و آغاجاری) در اطراف منطقه مورد مطالعه باشد. غلظت هیدروکربن های آروماتیک چند حلقه-ای (PAHs) آنالیز شده، با توجه به شرایط آب و هوایی از قبیل درجه حرارت بالا و تابش نور خورشید (UV) زیر حد تشخیص دستگاه برآورد شدند. در این پژوهش غلظت عناصر سنگین (As, Pb, Zn, Cu, Fe, Ni, Cr, Co, Cd) به منظور تعیین سطح آلودگی و منشاٌ آن ها در نمونه های خاک مورد اندازه گیری قرار گرفت که ترتیب میانگین غلظت عناصر انتخابی به این صورت ((26/0) Cd < (75/2)As < (8) Pb > (4/9)Co > (30) > Cu (48/58)zn > (86/64) Ni > (26/92)Cr > (19404) (Fe می-باشد. به منظور ارزیابی آلودگی فلزات سنگین از شاخص های گوناگون شامل شاخص زمین انباشت (Igeo)، فاکتور غنی شدگی (EF)، شاخص آلودگی (CF)، شاخص درجه آلودگی اصلاح شده (mCd)، و شاخص بار آلودگی ( PLI) استفاده شد. همچنین به منظور تعیین همبستگی و روابط پاراژنزی عناصر مورد بررسی از مطالعات آماری (ضریب همبستگی، آنالیز خوشه ای و آنالیز تحلیل عاملی) استفاده گردید. نتایج نشان داد شاخص ضریب انباشت