بابک ژاله

سفال کلینکی نوعی خلاقیت و نوآوری بومی و محلی اشکانیان در منطقه ی غرب ایران است که در دوران میانه (از حدود 150 ق.م. تا پایان سده ی اول ق.م.) ظهور کرد و به مرور زمان به مناطق دیگر گسترش یافت. در این مقاله به کمک پژوهش های میدانی و مطالعات کتابخانه ای و هم چنین بررسی برخی از مخازن میراث فرهنگی استان های کرمانشاه، ایلام، لرستان، همدان، کردستان و زنجان با مطالعه ی بیش از دویست تکه سفال کلینکی به دست آمده از سی وشش محوطه ی اشکانی، سی وشش تکه سفال که دارای شرایط مطلوب جهت آزمایش های مورد نظر با حوزه ی پراکنش مناسب در حوزه ی فرهنگی زاگرس مرکزی بود، انتخاب گردید. نیاز به پژوهشی جامع در این بخش و استفاده از جامعه ی آماری گسترده، از داشته های موجود، جهت جمع بندی و بسط موضوع مورد بحث و هم چنین جواب به سؤالات و فرضیات باستان شناسی از قبیل این که آیا سفال های کلینکی دارای منشأ یکسانی از جهت جنس و پردازش اند؟ و آیا تکنولوژی تولید (فن شناسی) این گونه سفال، در همه ی مناطق یافت شده به یک صورت است؟ لازم و ضروری به نظر می رسد. از این رو، سعی گردیده در این تحقیق با انجام بررسی های، آزمایشگاهی و تجزیه عنصری این سفال ها به شیوه های آزمایشگاهی (FT-IR, XRF, XRD, EDX) برای استخراج اطلاعات جدید و مدارک قابل تفسیر، استفاده گردد. از تمامی آزمایش های صورت گرفته به این نتیجه می رسیم که تکنولوژی تولید سفال کلینکی در منطقه یکسان بوده و اختلاف جزئی مربوط به شرایط کوره و مواد خام تولیدی است. دمای پخت سفال ها مناسب بوده و پیش بینی می شود که در حدود 900درجه سانتی گراد به بالا و در محیط احیاء صورت گرفته باشد. خاک مورد استفاده در ساخت سفال، مرغوب بوده و با توجه به فراوانی سنگ های آذرین نفوذی و دگرگونی در گستره ی جغرافیایی مورد مطالعه، و بررسی کانی های رُسی، قسمت عمده ی منشأ خاک استفاده شده در سفال های کلینکی از زون سنندج-سیرجان تشخیص داده شد. کلیدواژه ها