علی سپهری

اخیراً با رشد سریع صنعت و کشاورزی، آلودگی خاک‌های زراعی به فلز سنگین کادمیم و ذرات پلاستیک به یک مسئله جدی تبدیل شده است. هم‌زمانی وجود میکروپلاستیک‌ها و کادمیم در خاک، می‌تواند آثار بیولوژیک متنوعی به‌ویژه در مراحل اولیه رشد گیاهان ایجاد کند. در این پژوهش اثر تنش کادمیم در حضور ذرات میکروپلاستیک پلی‌وینیل کلرید بر جوانه‌زنی و رشد گیاهچه ارزن دم‌روباهی (Setaria italica L.) رقم باستان، مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار با غلظت‌های 0، 50، 100، 150 و 200 میکرومولار کادمیم و میکروپلاستیک پلی‌وینیل کلرید با مقادیر 0، 1، 2، 4 و 6 درصد انجام شد. صفات درصد و مهار جوانه‌زنی، سرعت و میانگین زمان جوانه‌زنی، شاخص بنیه گیاهچه، وزن ذخایر انتقال‌یافته بذر، کارایی انتقال و کارآیی استفاده از ذخایر بذر، جوانه‌زنی نسبی، سطح سمّیت گیاهچه، شاخص تحمل جوانه‌زنی و شاخص تحمل ریشه بررسی شد. نتایج نشان داد که هر دو آلاینده منجر به کاهش اغلب شاخص‌های جوانه‌زنی شدند، با این‌حال حضور پلی‌وینیل کلرید در غلظت‌های خاص همراه با تنش کادمیم منجر به بهبود شاخص‌های مورد نظر گردید. به‌طوری‌که درصد جوانه‌زنی و کارآیی استفاده از ذخایر بذر در غلظت 200 میکرومولار کادمیم به همراه 1 درصد پلی‌وینیل کلرید به‌ترتیب به میزان 2/43 و 206% نسبت به غلظت 200 میکرومولار کادمیم افزایش یافت. بیش‌ترین درصد مهار جوانه‌زنی نیز مربوط به غلظت 200 میکرومولار کادمیم بود که با مصرف 1 درصد میکروپلاستیک 4/52 % کاهش یافت. ذرات میکروپلاستیک پلی‌وینیل کلرید گرچه آثار نامطلوبی بر روند جوانه‌زنی بذور ارزن دم‌روباهی داشت ولی در حضور کادمیم در خاک، غلظت‌های کم پلی‌وینیل کلرید می‌تواند تا حدودی اثر تعدیل‌کننده بر سمیّت کادمیم داشته باشد.