خشکی و زوال از مهمترین عوامل موثر بر خصوصیات کیفی و کمی بذر می باشند. در این پژوهش اثر مواد ضدتعرق )کائولین و کیتوزان( و کاهندههای تنش )کلرید کلسیم و سلنات سدیم( در شرایط بدون زوال و زوال بذور نخود رقم آزاد در رژیمهای آبی مراحل گلدهی، غلافدهی، گل+ غلاف و بدون آبیاری )دیم(، طی آزمایشی بصورت اسپلیت فاکتوریل در قالب بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 94 - 93 در همدان بررسی شد. در رژیم دوبار آبیاری با محلولپاشی کیتوزان و کلرید کلسیم، شاخص جوانه زنی، سرعت جوانهزنی و شاخص وزنی بنیه بذور زوال یافته به ترتیب 30 ، 55 و 121 درصد نسبت به رژیم بدون آبیاری افزایش نشان دادند. همچنین بذور زوال یافته حاصل از تیمار دوبار آبیاری با محلولپاشی کیتوزان و مصرف کلرید کلسیم پراکسیداسیون غشاء 42 درصد نسبت به رژیم بدون آبیاری کاهش نشان داد. به طور کلی انجام یک یا دویار آبیاری یه ویژه در مراحل گل+غلاف به همراه محلولپاشی کیتوزان و کلرید کلسیم نسبت به رژیم بدون آبیاری میتواند سبب افزایش شاخصهای جوانه زنی ، بنیه بذر و سرعت جوانه زنی و کاهش پراکسیداسیون غشاء و فعالیت آنزیم کاتالاز در شرایط زوال بذر شود و در تعدیل اثرات منفی زوال موثر واقع گردد.
