چکیده دستیابی به صنعت سفال به عنوان اولین دست ساخته های کاربردی بشر، نقش بسزایی در زندگی او ایفاد کرد و ایجاد نقوش برروی سفا لها به عنوان نمادی از هنر ماندگار انسان در دور ه های مختلف مطرح بوده است. نقوش روی سفا لها که ریشه در مفاهیم اعتقادی، باورها، تمایات و آرزوهای هر عصری دارد، در تمام ادوار تاریخی دوشادوش صنعت سفال خودنمایی نموده است. شیر از جمله نقوش رایج و مورد توجه اعصار مختلف بوده است. سد ههای پنجم تا هشتم ه.ق. ب هلحاظ تحولات بدیعِ هنری همواره مورد توجه هنرپژوهان بوده است. این نوشتار بر آن است تا با بررسی نق شمای هی شیر در سد ههای مذکور، به این سؤالات پاسخ دهد که در یک رویکرد مقایس های و تطبیقی نقشمایه ی شیر در فاصله ی سده های پنجم تا هشتم ه.ق. از منظر معیارهای زیباشناختی )با تأکید بر فرم و ساختار( از چه ارز شهای زیباشناختی حکایت میکند؟ و در صورت مشاهده ی تغییرات چشمگیر در فرم و ساختار این نقشمایه، این تغییرات چه دلیلی میتواند داشته باشد؟ برای پاس خگویی به سؤالات مذکور، تلاش شده است تا با تکیه بر روش تحلیلی که یکی از معرو فترین رو شهای تجزیه و تحلیل آثار هنری است به بررسی آثار سفالی سد ههای پنجم تا هشتم ه.ق. و مقایس هی آ نها با یکدیگر بپردازیم. مراد از تحلیل ساختاری، بررسی رابط هی نق شمای هی اصلی با سایر نقشمایه های مجاور، بررسی رابطه ی فرم و شکل کلی ظرف با نقشمایه ی اصلی و سایر نقشمایه ها و بررسی مستقل خود نقشمایه ی اصلی )شیر( است. به نظر میرسد که باوجود انتظار معمول، گذشت زمان و عوامل دیگری چون آشنایی بیشتر هنرمندان با سنت های هنری دیگر، تأثیر چندانی در قوت طراحی و پختگی آن نداشته است. نقشمایه ی شیر آثار سفالی متعلق به سده های پنجم و ششم ه.ق. در مقایسه با آثار متأخر، از طراحی خطی قوی، تأکید بر رابطه ی اندام وار زمینه و موضوع اصلی، تناسب خود نقشمایه و ارتباط ظریف آن با کالبد ظرف برخوردار است. کلیدواژگان: شیر، سفال، نقشمایه ، سده های پنجم تا هشتم.
