علی اکبر صفری سنجانی

ز میان فناوری های نوین، فناوری نانو نخش مهمی در کشاورزی و فرآوری خوراکی ها دارد. فناوری نانو جایگاه ویژه ای را در دانش کشاورزی، همانند یک فناوری میان رشته ای و پیشگام در گشایش دشواری ها و کمبودها پیدا کرده است. فناوری نانو در همه گام های کشاورزی از کشت و پرورش گیاه تا فرآوری، پردازش، اندوخته سازی، بسته بندی و جابجایی فرآورده های کشاورزی کاربردهای بسیاری یافته است. در این راستا برای بررسی پیامد کاربرد نانودانه های اکسید روی و اکسید آهن بر رشد گیاه لوبیاسبز و همزیستی آن با قارچ های میکوریزی، آزمایشی گلدانی در سال 1400 در گلخانه پژوهشی دانشگاه بوعلی سینا همدان انجام شد. این پژوهش به گونه طرح کاملا تصادفی در سه تکرار و پنج تیمار، که تیمارها شامل: گواه آزمایش، اکسید روی در غلظت های 300 و 600 میلی گرم بر کیلوگرم و اکسید آهن در غلظت های 300 و 600 میلی گرم بر کیلوگرم انجام شد. یافته ها نشان داد نانودانه های به کار رفته در این پژوهش مایه ی کاهش پی اچ خاک در برابر تیمار گواه آزمایش شد، از سوی دیگر افزایش گنجایش داد و ستد کاتیونی خاک های تیمار شده در برابر گواه آزمایش چشم گیر بود. بررسی زیست فراهمی عناصر فسفر و پتاسیم خاک نشان داد که نانواکسیدهای روی و آهن هیچ گونه پیامد چشم گیری بر فراهمی فسفر خاک نداشته، ولی مایه ی افزایش فراهمی پتاسیم خاک در برابر گواه آزمایش شد که اندازه آن در تیمار گواه از 7/210 میلی-گرم بر کیلوگرم به 1/310 میلی گرم بر کیلوگرم در تیمار اکسید آهن600 میلی گرم بر کیلوگرم رسید. نشان تیمارهای نانو اکسید روی و آهن بر رشد و فراوانی ریزجانداران خاکزی ناهمگون بود، به این گونه که کاربرد نانو اکسیدها بویژه اکسید روی مایه کاهش فراوانی باکتری های خاک شد ولی تیمارهای یاد شده هیچ گونه پیامد چشم گیری بر فراوانی قارچ ها و اکتینومیست-های خاکزی نداشت. نشان نانودانه ها بر تنفس برانگیخته با شگفتی چشم گیر نشد. به هر گونهکم ترین اندازه در تنفس برانگیخته در تیمار اکسید روی600( mg CO2g-1Sday-1 484/0) و بیشترین اندازه آن در تیمار اکسید آهن600 (mg CO2g-1S day-1 616/0) دیده شد. این یافته بر پایه پژوهش های پیشین دور از چشم نبود و پیش بینی می شد که نانودانه اکسید روی با نشان زهری که بر ریزجانداران دارد، مایه کاهش تنفس برانگیخته بیش از نانواکسید آهن در خاک شود. نشان کاربرد نانواکسید