علی اکبر صفری سنجانی

سابقه و هدف: آب های فرورفته و یا به جریان افتاده در روی خاک های بالادست، بویژه به هنگام ریزش های آسمانی می تواند مایه آلودگی آب های زیرزمینی و روزمینی در زمین های پایین دست شود. پایش و ارزیابی پیامد آب های سرزمین های خشک که به تالآب ها زندگی می بخشند، بسیار مهم است. پژوهش کنونی با هدف ارزیابی کیفیت آب های رها شده در تالاب میقان اراک و پیامد آن ها بر ویژگی های شیمیایی خاک تالاب انجام شده است. مواد و روش ها: از آب های سه جایگاه رهاشدن پساب شهری اراک، رودخانه شهراب و پساب کارخانه فراوری سولفات سدیم به تالاب میقان در اردیبهشت و آبان سال 1393 نمونه برداری شد. شوری، غلظت کاتیون ها و آنیون ها، جامدهای محلول و معلق، نیتروژن، فسفر و کربن آلی آب ها اندازه گیری و آزمون شد. همچنین از دو لایه رویین (0-30 سانتی متری) و زیرین (30-60 سانتی متری) خاک تالاب در 4 جایگاه رهاسازی پساب شهری، رودخانه شهراب، رودخانه فراهان و پساب کارخانه در دو زمان یاد شده نمونه برداری شد و برخی از ویژگی های شیمیایی خاک ها آزمایش شد. یافته ها: این پژوهش نشان داد که پساب شهری اراک شوری، نسبت جذب سطحی سدیم، کاتیون، آنیون و جامدهای بسیار کمتری از دو آب دیگر دارد ولی کربن آلی، فسفر و نیتروژن آن به اندازه چشم گیری بیشتر است که مایه کاهش پی-اچ، شوری و افزایش کربن آلی، فسفر و نیتروژن خاک بویژه در لایه رویین در جایگاه رهاسازی آن شده است. بهبود ویژگی های خاک می تواند با افزایش رشد گیاهان آب دوست تالاب مایه آلودگی آب آن به مانده های گیاهی و مواد آلی شود. در برابر آن پساب کارخانه فراوری سولفات دارای اندازه فراوانی از جامدهای محلول یا نمک ها، نسبت جذب سطحی سدیم و بویژه جامدهای معلق است. هر چند ویژگی های خاک آزمایش شده در این جایگاه نشان می دهد که برای رشد گیاهان ناشایست است ولی این آب با ویژگی های یاد شده می تواند مایه دگرگونی ویژگی های فیزیکی خاک در این جایگاه شود. ویژگی های شیمیایی آب و خاک لایه رویین و زیرین در جایگاه رودخانه شهراب بهم نزدیک است و نشان از هماهنگی و پایداری آب و خاک این جایگاه دارد. ولی بررسی ویژگی های لایه رویین و زیرین خاک در جایگاه رسیدن رودخانه فراهان به تالاب نشان داد که خاک لایه رویین آن دارای کربن آلی، نیتروژن، فسفر بیشتر و شوری کمتری در برابر خاک جایگاه رودخانه شهراب است که می تواند زیستگاه