علی اکبر سبزی پرور

چکیده: گرمایش غیر طبیعی کره زمین و موضوع تغییر اقلیم یکی از دغدغه ها و نگرانی های اصلی جوامع انسانی است. در این پژوهش ضمن بررسی اثرات تغییرات اقلیمی بر عملکرد محصول برنج به عنوان کشت اصلی در گیلان و محصول سویا به عنوان کشت دوم بعد از آن، به ارائه مناسب ترین تقویم زراعی محصولات یاد شده در دو پنجره زمانی آینده نزدیک (35-2021) و آینده دور (50-2036) به عنوان راهکاری برای مقابله با اثرات منفی تغییرات اقلیمی بر عملکرد محصولات، پرداخته شد. با در دست داشتن اطلاعات فنولوژیکی 12 ساله دو رقم برنج هاشمی و برنج علی کاظمی و 2 ساله سه رقم سویا ویلیامز، هابیت و L17، همچنین حصول پارامترهای هواشناسی ریز مقیاس شده پایگاه داده MarkSimGCM بر اساس خروجی سه مدل گردش عمومی جو AOGCM (HadGEM2-ES, CSIRO-Mk3-6-0, GFDL-ESM2M) تحت سه سناریوی واداشت تابشی (متناظر سناریوهای خوش بینانه، واقع بینانه و بدبینانه RCP 2.6, 4.5, 8.5) اقدام به شبیه-سازی عملکرد محصولات به وسیله مدل گیاهی DSSAT شد. نتایج نشان از کاهش مقادیر عملکرد نسبت به دوره مشاهده-ای دارد، به نحوی که تحت سناریوی RCP8.5 در دوره 50-2036 تا 31 درصد کاهش عملکرد برنج در رقم هاشمی و 23 درصد کاهش عملکرد در رقم علی کاظمی نسبت به دوره مشاهده ای پیش بینی می گردد. کاهش عملکرد محصولات از روند افزایشی دما در سناریوها و دوره های مورد بررسی تبعیت می کند. در هر دوره و سناریویی که افزایش دمای شدیدتری رخ داده است، به همان نسبت کاهش عملکرد بیشتری نیز حاصل شده است. ده روز تسریع در روند کاشت در تمامی سناریوها و دوره های مورد بررسی اقلیم آینده سطح عملکرد بالاتری را نسبت به تاریخ کاشت حاضر شبیه سازی نمود. به نحوی که در سناریوی RCP8.5 در دوره 50-2036 تغییر تاریخ کاشت، کاهش عملکرد را به 16 درصد تقلیل داد. برای محصول سویا تاخیر تاریخ کاشت موجب بهبود عملکرد محصول خواهد شد. به طوریکه در تاریخ کاشت سوم سویا (15 شهریور) در رقم ویلیامز تا 24 درصد کاهش عملکرد جبران می گردد. در رقم هابیت به طور متوسط 28 درصد بهبود عملکرد نسبت به تاریخ کاشت دوره حاضر برآورد گردید. در مجموع، جلو انداختن فصل زراعی به سمت روزهای ابتدایی سال زراعی در کشت اول (برنج) و عقب انداختن فصل زراعی در کشت دوم (سویا) می تواند درصد بالایی از کاهش عملکرد حاصل از تغییرات اقلیمی را جبران نماید.