علی اکبر سبزی پرور

پدیده النینو نوسان های جنوبی( ENSO) در پیوند بنیادین با افزایش یا کاهش دمای سطح آب در پهنه استوایی اقیانوس آرام است. در برابر، نوسان های دهه ای اقیانوس آرام (PDO) نشاندهنده نوسان دمایی سطح آب در گستره شمال شرقی این اقیانوس (آرام) است. نشان این پدیده ها بر آب وهوای جهانی هنگامی به خوبی آشکار می شود که این رخدادها در یکی از فازهای حدی خود یعنی فاز بسیارگرم (مثبت) و یا بسیار سرد (منفی) باشند. در این پژوهش، نشان جداگانه و جفت شده این دو پدیده جوی-اقیانوسی بر بارش پاییزه 30 ایستگاه همدیدی و اقلیم شناسی جنوب ایران در دوره زمانی 1951- 2055 ارزیابی شد. یافته ها نشان دهنده آن است که در هنگام رخداد پدیده La Niña یا El Niño بارش پاییزه جنوب غرب ایران به گونه ای معنی دار، به ترتیب افزایش یا کاهش می یابد. نشان این دو پدیده بر نوسان های بارش در جنوب شرق کشور معنی دار نبود تا اندازه ای ناهمساز با ENSO، رخداد فازهای مثبت یا منفی پدیده PDO به ترتیب، افزایش یا کاهش بارش پاییزه بخش های جنوب شرقی کشور را در پی دارد. در پهنه جنوبی ایران بیشترین افزایش بارش در هنگامی رخ داده است که پدیده EI Niño با فاز مثبت PDO هم زمان شده است. در چنین دورانی افزایش بارش نسبت به میانگین درازمدت در بیشتر گستره های جنوب غربی بین 50 تا 90 درصد و در گستره های جنوب شرقی کشور میان 30 تا 50 درصد برآورد شد. خشک سالی های پاییزه بیشتر در دورانی رخ داده که پدیده La Niña با فاز منفی PDO هم زمان شده است. در چنین دورانی کاهش بارش پاییزه در پهنه جنوب غربی بین 68 تا 100 در صد و در بیشتر گستره های جنوب شرقی کشور بین 37 تا 67 درصد برآورد شد. اگرچه بارش پاییزه جنوب ایران هم زمان با رخداد پدیده PDO و ENSO نوسان پیدا می کند ولی نشان این پدیده ها بر رخداد دوران های خشک و تر هنگامی ریزبینانه تر است که هر دو پدیده با هم ارزیابی شوند