هدف: علم باستانشناسی به عنوان مطالعاتی که همواره به دنبال کشف حقایق گذشته بوده؛ شناخته میشود. امر کشف حقیقت به منظور بازسازی تاریخ و فرهنگ در باستانشناسی با بهرهگیری از دادههای مادی بر جای مانده از گذشته صورت میگیرد. این آثار به عنوان نشانههایی از گذشته بیانگر افکار مردمانی بوده که آنها را ساخته و مورد استفاده قرار دادهاند. گروهی از مواد فرهنگی به دست آمده از محوطههای باستانی به صورت نمادین در بین مردمان گذشته مورد استفاده قرار میگرفته و استفاده از روشهای تجربی و آزمایشگاهی در اکثر مواقع امکان رسیدن به پاسخ در ارتباط با این گروه از آثار را ندارند و همچنین غالب مطالعاتی که تا به امروز بر روی این گروه از آثار انجام شده وجه علمی نداشته و عمدتاً به صورت درک شهودی باستانشناس از آثار بوده و هیچ پایه علمی ندارند. در پژوهش حاضر سعی خواهد شد تا رهیافت باستانشناسی ساختارگرایانه که یکی از رهیافتهای رایج در باستانشناسی شناختی و روندگرا در دنیا بوده معرفی و تببین شود و شیوهها و اصول کاربرد آن در تحلیل مواد فرهنگی نمادین شرح داده شود. این روش تا به امروز آن گونه که باید در باستانشناسی ایران تبیین و مورد استفاده قرار نگرفته است. لذا به عنوان یکی از رهیافتهای علمی در تفسیر دادههای نمادین در باستانشناسی، معرفی و تبیین آن ضروری و راهگشا خواهد بود. روششناسی: به منظور دستیابی به اهداف مورد نظر سعی گردیده است تا با مطالعه و تجزیه و تحلیل مکاتب ساختارگرایی در زبانشناسی و همچنین انسانشناسی و شناخت قواعد و اصول ساختارگرایی در این مکاتب به راهکارهایی قابل استفاده در باستانشناسی به منظور تحلیل گروه خاصی از مواد فرهنگی باقی مانده از گذشته دست یابیم . فلذا این پژوهش از نوع کاربردی با ماهیت تحقیقات توسعهای بوده که رویکرد استراتژیک دارد. از طرفی اطلاعات و دادههای پایهای این پژوهش از طریق مطالعات کتابخانهای گردآوری شدهاست. نتیجهگیری: با توجه به این که ساختارگرایی از زبانشناسی ریشه گرفته و در انسانشناسی توسط لوی استروس قوام پیدا کرده است؛ لذا با بررسی آن در این دو مکتب اصول چهارگانهای آشکار گردید که با استفاده از آنها میتوان اقدام به تحلیل مواد فرهنگی باستانشناسانه کرد. این اصول و شاخصهها بدین قرار هستند: ١ -تعریف مجموعه به هم پیوسته با ویژگی همزمانی اعضای آن، ٢-توصیف مواد و دادههای فرهنگی این مجموعه، ٣ -بهرهگیری از تضادها و دوگانگیها به منظور رسیدن به معنا و ٤ -استفاده از اصول همنشینی و جانشینی در ساختارهای تعریف شده از مواد ودادههای فرهنگی. با به کارگیری این مراحل به صورت منفرد و یا به صورت همزمان با هم، این امکان برای باستانشناس فراهم میآید تا به ادراکی از حقیقت مواد فرهنگی برجای مانده از گذشته و باورهای مردمان گذشته دست یابد. به این ترتیب باستانشناس با به کار گیری این مراحل از ساختارگرایی در باستانشناسی بهره خواهد گرفت.
