عباس مترجم

عصر مفرغ, یکی از ادوار فرهنگی پیش ازتاریخ ایران محسوب می گردد. در این رابطه, یکی از مناطق مهم فرهنگی ایران در عصر مفرغ, منطقه ی زاگرس مرکزی است. باوجود کاوش ها و بررسی های باستان شناسی متعددی که در این منطقه انجام شده, گاهنگاری عصر مفرغ منطقه ی زاگرس مرکزی همچنان دارای اشکالات عدیده است. این مشکل به ویژه در ناحیه ی شرق زاگرس مرکزی و لرستان بیشتر به چشم می خورد. در این ناحیه, گاهنگاری رایج در تپه گودین از حدود 5 دهه ی پیش تاکنون, مبنای گاهنگاری عصر مفرغ منطقه بوده است. کاوشگران, گاهنگاری تپه گودین را به گونه ای تنظیم نموده اند که موجب شده خلأ فرهنگی در نیمه ی اول هزاره ی سوم قبل ازمیلاد در بخش های وسیعی از شرق زاگرس مرکزی شکل بگیرد. دوره ی IV گودین هم زمان با مفرغ قدیم درنظر گرفته شده که با فرهنگ یانیقی (کورا-ارس) معرفی شده است. با توجه به عدم مشاهده ی این دوره در نواحی گسترده ای در زاگرس مرکزی, گاهنگاری این نواحی دچار مشکل گردیده است. نگارندگان در این پژوهش سعی نموده اند با روش تاریخی-تحلیلی, و از طریق تحلیل و تطبیق یافته های لایه نگاری تپه گریران الشتر, بخشی از پرسش های مربوط به گاهنگاری شرق زاگرس مرکزی را پاسخ دهند؛ بنابراین, در این پژوهش سعی شده تا به پرسش های ذیل پرداخته شود: گاهنگاری عصر مفرغ تپه گریران به چه صورتی است؟ و خلأ دوره ی مفرغ قدیم در ناحیه ی شرق زاگرس را چگونه می توان از طریق گاهنگاری تپه گریران رفع نمود؟ در این راستا, داده های سفالی سه گمانه ی پلکانیW. 260, W. 275a و W. 275b مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته و 44 نمونه سفال مربوط به بافت مفرغ قدیم گونه شناسی شده اند. مطالعات صورت گرفته نشان داد که در دوره ی مفرغ قدیم انواعی از سفال مربوط به فازهای III: 6 و III: 5 و همچنین سفال دو رنگ رواج داشته است؛ بنابراین, در لرستان و شرق زاگرس مرکزی در نیمه ی اول هزاره ی سوم قبل ازمیلاد انواعی از سفال های منقوش رنگی رواج داشته است. استنادها