چکیده: زمین‌لرزه‌های باستانی همواره تهدیدی بالقوه برای سکونتگاه‌های نه چندان مقاوم در مناطق لرزه‌خیز محسوب می‌شده‌اند. با توجه به واقع شدن بخش عمده‌ا‌ی از فلات ایران در یکی از پهنه‌های لرزه‌خیز کره زمین تحقیق و بررسی درباره تأثیر این رخداد طبیعی بر شیوه زیست انسان، به ویژه در دوران پیش از تاریخ، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این راستا پژوهش حاضر با هدف مطالعه میزان تأثیر این پدیده طبیعی در دوران پیش از تاریخ فلات ایران، به بررسی و شناسایی نحوه واکنش انسانها به زلزله پرداخته است. برای گردآوری اطلاعات در این زمینه، به یافته‌های باستان‌شناسی حاصل از کاوشهای صورت گرفته در ایران و نیز بررسی‌های میدانی استناد شده است. با توجه به بررسی‌ها و مطالعات انجام شده، برخی محوطه‌ها طبق شواهد شناسایی شده از کاوشهای باستان شناسی و زمین‌شناسی، در اثر زلزله تخریب و یا آسیب دیده‌اند. در برخی محوطه‌ها شواهدی از آوار سقف و دیوار فرو ریخته و نیز بقایای انسانی در زیر آوار به دست آمده، و در برخی دیگر ترک، شکاف و به هم ریختگی لایه‌ها مشاهده شده است. در ادامه تحقیق، محوطه‌هایی نیز با توجه به وجود شواهدی همچون متروک شدن، شکاف‌های عمیق در لایه‌های باستانی، قرارگیری محوطه در مجاورت گسلهای فعال، به عنوان محوطه‌های محتمل رخداد زلزله معرفی شده‌اند. در بررسی نتایج مشخص شد، که در مناطقی همچون دشت کنگاور طبق بررسی‌های باستان‌شناسی انجام شده، پس از رخداد زمین-لرزه فاز III2 گودین، منطقه دچار فروپاشی استقراری شده و این کاهش استقرارگاه‌ها در عصر آهن دشت کنگاور نیز دیده می-شود. با بررسی‌های صورت گرفته، مشاهده می‌شود که در محوطه‌های که پس از رخداد زلزله به استقرار خود ادامه داده‌اند، نوعی واکنش به زلزله در سبک زندگی آنها دیده می‌شود. این واکنش‌ها شامل مقاوم سازی بناها، تغییر در نوع معماری، استفاده از مصالح مقاومتر و تنوع در کاربرد خشتها بوده است. این شواهد نشان می‌دهد که مردمان ساکن در این محوطه‌ها سعی در انطباق خود با رخدادهای زیست محیطی داشته‌اند. با بررسی واکنش گروه‌های انسانی به زلزله‌های بزرگ رخ داده در ایران مشاهده شد که ساکنان مناطق زلزله زده، با توجه به وجود امکانات جدید،گاهی منطقه سکونتی خود را رها کرده و با فاصله‌ای از مکان قبلی، اقدام به ساخت روستا یا شهری جدید با مصالح مقاومتر نموده‌اند. این موضوع می‌تواند در محوطه‌های زلزله زده در دوران پیش از تاریخ نیز مصداق داشته باشد. به طور کلی، این پژوهش نشان می‌دهد که زلزله‌ها تأثیرات قابل توجهی بر الگوهای استقراری، معماری و شیوه زندگی انسانها در گذشته داشته‌اند و انسانها با راهکارهای مختلف سعی در تطبیق خود با این پدیده طبیعی داشته‌اند.
