چکیده: در این پژوهش سعی شده است با بررسی تمامی ایل راه های عشایری به مولفه هایی که در تعیین مسیرها برای عشایر امروزی دارای اهمیت است بپردازیم، تا بتوان مسیر مردمان کوچ نشین باستانی (و خصوصاً پیش از تاریخی) را هنگام کوچ تعیین کرد. در این بین برای یافتن این مولفه ها با رویکردی قوم باستان شناسانه و با استفاده از داده های قوم نگاری اولویت مولفه ها برای عشایر را تعیین کردیم. با جدا کردن دو مسیر مهم که به مجموعه عشایر لک زبان و ترک زبان استان همدان تعلق دارند، امکان استفاده و ارتباط کوچ نشینان باستانی از این مسیرها را با یافتن محوطه های باستانی واقع در مسیر ایل راه ها جستجو کردیم. با ملاک قرار دادن مولفه های یاد شده به دیگر مسیرهای ممکن از همدان به سمت جنوب دست یافتیم که توسط گروه های عشایری دیگر استفاده می شود که با مقایسه اولویت های در نظر گرفته شده توسط ایل هایی که از این مسیرها استفاده می کنند به برآیندی از علل انتخاب مسیر ها توسط عشایر دست یافتیم. در راه تعیین علل انتخاب مسیر ها توسط عشایر به دشت ها، تنگه ها، کوهها و رودهای بسیاری برخوردیم که در تعیین کیفیت ایلراه ها بسیار تأثیرگذار بودند؛ بنابراین خلاصه ای از موقعیت، اهمیت و چگونگی اجبارهایی که عشایر برای عبور از این عوارض داشتند ارائه کردیم.
