در تراژدی رستم و اسفندیار، دو بیت آمده که نقش بسـیار کلیـدی و سـاختاری در فهـم داستان مورد نظر دارد. از آنجا که داستان یادشده، به طور مسـتقل یکـی از شـاهکارهـای ادبیات فارسی به شمار میرود و یکی از شاخصههای شاهکـاری آن بـه تجلـی و حضـور قطبهای روبارو یا متقابل وابسته است؛ دو بیت مورد نظر، با چنـین بافـت و سـاختاری، پیوندی معنادار و تنگاتنگ دارد. با جسـت و جـویی کـه در میـان کتـابهـا، مقالـههـا و جستارهای شاهنامهپژوهان صورت گرفت، هیچ کدام از آنها تا کنون، چنان کـه بایـد بـه مفهوم تقابل طاووس و مار در آن دو بیت یاد شده، اشاره نکردهاند. در این مقالـه، ضـمن تفسیر دو بیت مورد نظر، کوشش شده است تا رابطهی علیت بیتهای یادشده بـا کلیـت داستان از یک سو و از سویی دیگر خوانش مفهوم تقابلی با نظرداشت ساختار تقابلها در نظریهپردازی جدید، مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد.
