علی محمدی

چکیده: مقایسه­ی زبانی و محتوایی و در پرتو آن، تحلیل زمینه­ها­ی ظهور و بروز برخی اصطلاحات و موضوعات عرفانی در دو اثر تمهیدات و روح الارواح، موضوع اصلی این رساله است. در این راستا وجود خصوصیات ویژه­ی زبانی و محتوایی هر دوره از تاریخ ادبیّات، ما را بر آن می­دارد که اثر کم­تر شناخته شده­ای چون روح الارواح را، با دیگر کتاب هم عصر خود یعنی تمهیدات بسنجیم، تا از رهگذر این مقایسه، به ویژگی­های منحصر به فرد زبانی و محتوایی هر یک از آن­ دو اثر و بالطبع برخی از وجوه سبکی دو نویسنده­ی نامدار سده­ی پنجم و ششم قمری پی ببریم. بدیهی است که شناخت این خصوصیات، نه تنها ما را با نوع نگرش و اعتقاد نویسندگان مورد نظرآشنا می­سازد، بلکه می­تواند، زمینه­های تأثیر و تأثر آن­ها را، بر یکدیگر و نیز دیگر نویسندگان عارف نشان داده و امکان دریافت اطلاعاتی را درباره­ی پیشینه­ی تصوّف نیز فراهم نماید. سعی ما بر این بوده است که تا حدّ امکان، بیشتر موضوعات عرفانی و ویژگی­های زبانی منحصر به فرد را، در هر دو کتاب، شناسایی و در دو بخش جدا­گانه تحلیل نموده و نیز، پاره­ای از اصطلاحاتی را که به نظر می­رسد، بر­ساخته­ی ذهن خلّاق سمعانی و عین القضات باشد، معرفی و زمینه­های ظهور آن­ها را در آثار پیشین بجوییم.