زبانِ به کار رفته در مقالات شمس، زبانی خاص و تا حدی متفاوت از زبان متون دوره پیش از دوره خویش و البته دوره های بعدی است. این خاصیت و تفاوت چنان است که برخی سببش را عامی گویی و محاوره پردازی و یا بیان ارتجالی گوینده دانسته اند. گفتاری که گوینده اش به نوشتن، ضبط، ویرایش و پیرایش آن اهتمام نورزیده و نویسنده یا نویسندگان دیگر هم که به نوشتن این گفتار پرداخته اند، به قراین موجود، به حرمت تقدس کلام، از ضبط تام و تمام جزئیات، تا آن جا که قلم و سنت نگارش اجازه می داده است، دریغ نکرده اند و هم چون گزارشگری تندنویس، سعی داشته اند از تمام لحظات گفتاری گوینده، تصویری راستین در قالب کلمات، بریزند. این آگاهی ها اگر درست باشد که برخی از پاره های متن مقالات و دیگر شواهد تاریخی آن را تایید می کند، ما اینک با متنی روبه رو هستیم که نام »مقالات شمس« به خود گرفته و برای خود سبک و سیاقی ویژه دارد که می توان با تحلیل و بررسی، ویژگی ها و تفاوت های آن را هرچه بهتر نشان داد. مقاله پیش رو، در همین راستا، می خواهد به دو موضوع بپردازد: نخست این که شاخصه های سبکی مقالات شمس را معرفی کند، دیگر این که به میزان تفاوت و کاربرد آن شاخصه ها در متون دیگر )که نزدیک به متن مذکور است( اشاره کرده، کاربرد و کارکرد آن ها را با آنچه در مقالات شمس آمده، به طور خلاصه، مورد مقایسه قرار دهد.
