عظیمه سادات خاکباز

این پژوهش با ‌هدف ارائه الگوی برنامه درسی سبز جهت تحقق آموزش توسعه پایدار در مدارس مناطق روستایی با استفاده از طرح آمیخته چند مرحله ای انجام شد. از لحاظ رویکرد ترکیبی (کیفی، کمی) می باشد، در این رویکرد اولویت با بخش کیفی می-باشد، که در آن ابتدا داده‌های کیفی و سپس داده‌های کمی جمع‌آوری می‌شوند. برای تعیین مؤلفه های برنامه درسی سبز از روش مرور نظام مند استفاده گردید. منابع جمع آوری اطلاعات، کلیه ی منابع خارجی در بازه ی زمانی 2014 الی 2023 و کلیه منابع فارسی در بازه ی زمانی 1390 الی 1402 بود. نمونه ی پژوهش، کلیه منابع در دسترس محقق بود. با استفاده از کلید واژه های برنامه درسی سبز، عناصر برنامه درسی، توسعه پایدار، مدارس روستائی در پایگا های اطلاعات خارجی و داخلی (ساینس دایرکت، الزیویر، اسکوپوس، اریک، پاپ مد، ایران داک، نورمگز و مگ ایران)، و با استفاده از معیارهای ورود و خروج تعداد 79 منبع (72 مقاله و 7 کتاب) مورد مطالعه قرار گرفت. ابزار پژوهش چک لیست محقق ساخته بود. جهت تجزیه ‌و ‌تحلیل اسناد صورت گرفته از روش کدگذاری و مقوله بندی استفاده گردید. برای تعیین اعتبار مؤلفه ها از روش CVR استفاده و در نتیجه توافق 73/0 حاصل شد، که نشان از اعتبار مؤلفه ها دارد. نتایج نشان داد مؤلفه‌های برنامه درسی سبز شامل، فهم بین رشته ای مسائل زیست محیطی، تبلیغ و ترویج نگاه آینده پژوهانه در مطالعات برنامه درسی سبز، آموزش مفاهیم برنامه درسی سبز با رویکرد زیست فناوری، تأکید بر کسب آگاهی های محیطی مختلف، فهم و تحلیل سازه پایداری تنوع زیستی، تأکید بر کاربرد و اهمیت مواد باز یافتی، رعایت اخلاق زیست محیطی، درونی شدن روحیه انتقادی نسبت به مسائل زیست محیطی، مسئولیت پذیری نسبت به مسائل زیست محیطی، احترام به حقوق همه نسل ها در استفاده از منابع زیستی، توجه به اهمیت همه ابعاد توسعه پایدار (اقتصادی، اجتماعی، محیطی و فرهنگی) ، ایجاد محیط یاد دهی-یادگیری با نشاط و سبز، ایجاد ارتباط بین محیط آموزش و زیست بوم منطقه، افزایش تعداد مدارس سبز روستائی، تأکید بر حفظ و نگهداری انواع مختلف منابع طبیعی، اجرای الگوی مدیریت مصرف سبز در همه امور بوده است. برای تعیین وضعیت موجود مؤلفه های برنامه درسی سبز از روش‌ تحلیل محتوای کمی استفاده گردیده است. جامعه آماری کتاب های درسی دوره دوم ابتدایی(علوم، مطالعات اجتماعی، فارسی خوانداری، فارسی نوشتاری، هدیه آسمان، ریاضی، تفکر و پژوهش و کار و فناوی) سند تحول بنیادین و برنامه درسی ملی بود. روش نمونه گیری سر شماری و حجم نمونه با حجم جامعه برابر بود. ابزار گردآوری فرم تحلیل محتوای محقق ساخته بود. برای تجزیه و تحلیل داده ها از شاخص های آمار توصیفی (فراوانی، درصد) استفاده شد. واحد تحلیل جمله و مضمون بود و برای تعیین اعتبار مؤلفه ها از روش ضریب توافق کد گذاران استفاده شد. نتایج نشان داد که تحلیل محتوای کتاب های فارسی خوانداری دوره دوم ابتدایی که در مجموع سه کتاب و در بین مؤلفه ها، به مؤلفه تأکید بر کسب آگاهی های محیطی مختلف؛ فهم و تحلیل سازه پایداری تنوع زیستی، توجه به اهمیت همه ابعاد توسعه پایدار(اقتصادی، اجتماعیمحیطی و فرهنگی) توجه شده است و به مؤلفه های تأکید بر کاربرد و اهمیت مواد باز یافتی، احترام به حقوق همه نسل ها در استفاده از منابع زیستی، ایجاد ارتباط بین محیط آموزش و زیست بوم منطقه، تأکید بر یادگیری مادام العمر زیست محیطی، افزایش تعداد مدارس سبز روستائی و اجرای الگوی مدیریت مصرف سبز در همه امور توجه نشده است. . همچنین نتایج نشان داد نظریه مطلوب برنامه درسی سبز شامل نظریه ی بازسازی اجتماعی، به عنوان نظریه ی اصلی پشتیبان الگوی برنامه درسی سبز و نظریه های گزینشی پشتیبان، شامل؛ نومفهوم گرایی، نظریه انسان گرایی، نظریه انتقادی، نظریه پایداری و نظریه پیچیدگی بودند. برای تعیین ماهیت و ویژگی های عناصر برنامه درسی سبز از نتایج یافته های مرور سیستماتیک استفاده شد. منابع جمع آوری اطلاعات، کلیه ی منابع خارجی در بازه ی زمانی 2014 الی 2023 و کلیه منابع فارسی در بازه ی زمانی 1390 الی 1402 بود. نمونه ی پژوهش، کلیه منابع در دسترس محقق و با استفاده از کلید واژه عناصر برنامه درسی سبز در پایگا های اطلاعات خارجی و داخلی (ساینس دایرکت، گوگل اسکولار، الزیویر، اسکوپوس، اریک، پاپ مد، ایران داک، نورمگز و مگ ایران) بود. شیوه نمونه گیری، ملاک محور بود و برای انتخاب نمونه مورد مطالعه معیارهایی چون چاپ در مجلات و انتشارات معتبر، برخورداری از روش شناسی مناسب، استفاده از ابزار مناسب و معتبر مورد توجه قرار گرفت. ابزار جمع آوری داده ها چک لیست محقق ساخته و شیوه تحلیل کدگذاری و مقوله بندی بود. برای ماهیت و ویژگی های عناصر الگوی برنامه درسی سبز 10 مضمون سازمان دهنده و 68 مضمون‌پایه شناسایی شد. برای تعیین اعتبار الگو از روش CVR استفاده شد. مشارکت کنندگان 10 نفر از متخصصان حوزه برنامه درسی و محیط زیست برخوردار از دانش نظری و عملی پیرامون موضوع بودند.روش نمونه گیری ، روش ملاکی و گلوله برفی بود. ابزار پرسشنامه لاوشه بود.شیوه تحلیل شاخص های آمار توصیفی شامل فراوانی ، نسبت و درصد بود. بر اساس نتایج تحلیل میزان اعتبار 85/0 محاسبه گردید.با توجه به ضریب به دست آمده و بر اساس میزان اعتبار لازم برای 10 نفر متخصص بر اساس جدول لاوشه، می توان گفت که الگو از اعتبار لازم برخوردار بود.