عظیمه سادات خاکباز

چکیده این پژوهش باهدف بررسی تجربه زیسته دانشجویان کارشناسی ارشد و اساتید دانشگاه بوعلی‌سینا از انجام پایان‌نامه به‌صورت مجازی انجام شد. روش کیفی از نوع پدیدارشناسی توصیفی بود. جامعه پژوهش شامل دانشجویان کارشناسی ارشد رشته برنامه‌ریزی درسی، تکنولوژی آموزشی، مدیریت آموزشی و فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه بوعلی سینا در سال تحصیلی1400-1399 1398،-1399 و اساتید راهنما بود که سرپرستی پایان‌نامه کارشناسی ارشد در آموزش مجازی را بر عهده داشتند. از نمونهگیری هدفمند، ملاکی و در دسترس برای انتخاب نمونه‌های پژوهش استفاده شد، که درنهایت 11 دانشجو و 7 استاد راهنما در پژوهش شرکت داشتند. جهت گردآوری داده‌های پژوهش از مصاحبه‌های عمیق نیمه‌ساختاریافته استفاده شد. جهت تجزیه‌وتحلیل داده‌های حاصل از مصاحبه‌ها، از روش تحلیل کلایزی استفاده شد. به‌طورکلی4 مولفه ، انتخاب استاد راهنما به‌صورت مجازی؛ تدوین پروپوزال به‌صورت مجازی؛ تدوین پایان‌نامه به‌صورت مجازی و دفاع به‌صورت مجازی برای هر دو گروه دانشجویان و اساتید وجود داشت و نتایج تجزیه‌وتحلیل منجر به استخراج مقوله ها شد. بر اساس یافته‌های پژوهش مؤلفه انتخاب استاد راهنما شامل مقوله‌های «سابقه تحصیل در دانشگاه مذکور و شناخت قبلی از اساتید، شناخت اساتید در کلاس‌های آنلاین و آفلاین، مشورت با سایر دانشجویان و اساتید و عدم تأثیر فضای مجازی در انتخاب استاد راهنما بودند». مولفه تدوین پروپوزال به‌صورت مجازی شامل مقوله‌های منفی «تأخیر استاد راهنما در پاسخگویی، عدم شناخت استاد و دانشجو از یکدیگر، طولانی شدن تدوین پروپوزال در آموزش مجازی، عدم تشکیل اجتماع یادگیری در فضای مجازی، مشکلات سواد پژوهشی دانشجویان در آموزش مجازی، عدم ایجاد ذهنیت درست پژوهشی به دلیل عدم شرکت در جلسات دفاع، عدم امکان برای ارزیابی مستمر دانشجو و مقوله‌های مثبت «ارتقای سواد اطلاعاتی در آموزش مجازی، ایجاد فرصت برای تعامل انفرادی در فضای مجازی» بود. مؤلفه تدوین پایان‌نامه به‌صورت مجازی شامل مقوله‌های مثبت «استفاده بیشتر از فضای مجازی در نگارش پایان‌نامه، مدت‌زمان بیشتر برای پاسخگویی در آموزش مجازی، ارتقای سواد اطلاعاتی در آموزش مجازی، تأثیر استاد در پیگیری دانشجو و منفی «تعامل مؤثرتر در آموزش حضوری، عدم تشکیل اجتماع یادگیری در فضای مجازی، مشکلات سواد پژوهشی دانشجویان در آموزش مجازی، طولانی شدن تدوین پایان‌نامه در آموزش مجازی، نداشتن دغدغه پایان‌نامه نویسی در آموزش مجازی و عدم اولویت‌دهی به پایان‌نامه» بود. مؤلفه دفاع به‌صورت مجازی شامل مقوله‌های مثبت «ارائه خوب و بدون استرس مطالب در دفاع مجازی، مدیریت بهتر جلسه دفاع مجازی، نقش استاد در پیگیری پایان‌نامه، استرس کمتر در دفاع مجازی و کاهش هزینه در دفاع مجازی» و مقوله‌های منفی «عدم اعتماد دانشجو به داور در توجه به ارائه مجازی، فرمالیته بودن دفاع مجازی، دشواری هماهنگی جلسات دفاع، نداشتن دغدغه پایان‌نامه نویسی در آموزش مجازی و عدم اولویت‌دهی به پایان‌نامه، تعامل کمتر در دفاع مجازی، آماده نبودن زیرساخت‌ها در دفاع مجازی، لذت‌بخش بودن دفاع حضوری نسبت به مجازی، استرس به دلیل نبود زیرساخت فنی و قطعی اینترنت، واقعی‌تر بودن دفاع حضوری» بودند درمجموع می‌توان نتیجه گرفت که انتخاب استاد راهنما و جلسه دفاع به شکل مجازی چالش‌های بسیاری ایجاد می‌کند ولی در خصوص تدوین پروپوزال و پایان‌نامه بهتر می‌توان از قابلیت‌های فضای مجازی استفاده کرد. لذا ترکیب آموزش حضوری و مجازی در انجام پایان‌نامه کارشناسی ارشد مؤثرتر است.